Πώς η ψυχική ασθένεια επηρεάζει το μυαλό;

Την περίοδο που αντιμετωπίζουμε μια ψυχική ασθένεια χάνουμε ένα μέρος του ελέγχου των ανώτερων γνωστικών λειτουργιών μας. Χρειάζεται να αναγνωρίσουμε τα σημάδια, να το αποδεχτούμε και να φροντίσουμε τον εαυτό μας για όσο διαρκεί.

Μπορεί να ακούγεται περίεργο ή αγενές να υπονοούμε ότι οι περισσότεροι όταν αντιμετωπίζουμε μια ψυχική ασθένεια δεν είμαστε πλέον ικανοί να σκεφτούμε. Φυσικά μέσα μας δεν νιώθουμε έτσι. Το μυαλό μας πιθανότατα δεν ήταν ποτέ τόσο απασχολημένο και τόσο συγκεντρωμένο.

Από τη στιγμή που ξυπνάμε, με πανικό και απέχθεια προς τον εαυτό μας, συλλογιζόμαστε, εξερευνούμε καταστροφικά σενάρια, αναλύουμε το παρελθόν, θυμώνουμε με τον εαυτό μας για πράγματα που έχουμε κάνει και που δεν έχουμε κάνει, αμφισβητούμε την ορθότητά μας, λέμε στον εαυτό μας πόσο αποκρουστικοί είμαστε, δίνουμε προσοχή σε παράξενες φωνές που λένε ότι είμαστε κακοί και άρρωστοι και μας περιμένουν τα χειρότερα – και ίσως αρχίσουμε να αναρωτιόμαστε πώς και αν πρέπει να αυτοκτονήσουμε.

Το μυαλό μας δεν μας αφήνει σε ησυχία, τρίβουμε τους κροτάφους μας για να ηρεμήσουμε και όταν τελικά αποκοιμηθούμε, είμαστε εξαντλημένοι από τα χιλιόμετρα που έχουν τρέξει οι σκέψεις μας.

Παρ’ όλα αυτά, ίσως να θέλουμε να επιμείνουμε (για τους πιο ευγενικούς και λυτρωτικούς λόγους) ότι δεν σκεφτόμαστε καθόλου, ότι αυτή η υπερδραστηριότητα του μυαλού δεν αξίζει τον τίτλο της σκέψης – είναι απλώς μια ασθένεια. 

Το να είναι κάποιος ψυχικά ασθενής είναι σαν να πλημμυρίζεται από κύματα φόβου, απελπισίας και μίσους προς τον εαυτό, που χτυπούν τις ανώτερες λειτουργίες του, τη συνηθισμένη ικανότητά του να διακρίνει λογικά το ένα πράγμα από το άλλο, να βρίσκει προοπτική, να σταθμίζει τα επιχειρήματα με σύνεση, να ξεχωρίζει το δάσος από το δέντρο, να εκτιμάει σωστά τον κίνδυνο, να σχεδιάζει ρεαλιστικά το μέλλον, να προσδιορίζει τους κινδύνους και τις ευκαιρίες και, το πιο σημαντικό, να είναι καλός και γενναιόδωρος με τον εαυτό του.

Καμία από αυτές τις ικανότητες δεν λειτουργεί πλέον, αλλά –και αυτή είναι η άσχημη πραγματικότητα της ασθένειας– δεν έχουμε κάποια προειδοποίηση για την απώλεια. Είμαστε πολύ άρρωστοι και αγνοούμε τι μας συμβαίνει. Φαίνεται ότι συνεχίζουμε να σκεφτόμαστε όπως κάναμε πάντα –με τη συνήθη νοημοσύνη και αξιοπιστία– αλλά ότι έχουμε περισσότερα να ανησυχούμε.

Πουθενά στην πορεία δεν μας λέει το μυαλό μας ότι έχει αρχίσει να βλέπει την πραγματικότητα μέσω ενός παραμορφωτικού φακού, ότι έχει, κάποια στιγμή μέσα στη μέρα, σταματήσει να λειτουργεί, παρά τα φαινόμενα.

Δεν ακούγεται κάποια σειρήνα, δεν αρχίζουν να αναβοσβήνουν τα φώτα κινδύνου. Το μυαλό απλώς επιμένει ότι λειτουργεί κανονικά και ότι έχουμε εισέλθει στην κόλαση.

Ωστόσο, η αλήθεια είναι ότι έχουμε χάσει τον έλεγχο του μυαλού μας περίπου κατά το ένα τρίτο και διαμορφώνουμε τις ιδέες μας με στοιχεία από τις πιο τραυματισμένες, αναξιόπιστες και κακές πτυχές του εαυτού μας. Είναι σαν μια ομάδα τρομοκρατών να υποδύεται τους επιστήμονες για να παρουσιάσει φαύλες θεωρίες.

Μόλις περάσουμε από μερικούς κύκλους παραμορφωμένης σκέψης και αποκαταστήσουμε την επαφή με την πραγματικότητα, πρέπει να κάνουμε στον εαυτό μας τη χάρη και να αποδεχτούμε ότι –κατά διαστήματα– θα χάνουμε τον έλεγχο των ανώτερων λειτουργιών μας και ότι δεν υπάρχει τίποτα ντροπιαστικό στην αναγνώριση αυτής της πιθανότητας και στην προσαρμογή μας σε αυτή την κατάσταση.

 Αυτή είναι η φύση της ασθένειας και χρειάζεται να της δώσουμε τη μεγαλύτερη προσοχή.

Πρέπει να αρχίσουμε να βελτιωνόμαστε στο να καταλαβαίνουμε πότε πλησιάζει η ασθένεια και τι μπορεί να την πυροδοτεί. Για όσο διαρκεί η ασθένεια, δεν πρέπει να κάνουμε και να αποφασίζουμε τίποτα. Δεν πρέπει να κάνουμε κριτική στη ζωή μας ή να σχεδιάζουμε το μέλλον. Πρέπει, όσο είναι δυνατό, να σταματάμε κάθε πνευματική δραστηριότητα και να ξεκουραζόμαστε.

 Μπορούμε να ακούσουμε μουσική, να κάνουμε ένα πολύωρο μπάνιο, να παρακολουθήσουμε κάτι χαλαρωτικό στην τηλεόραση και ίσως να πάρουμε ένα ηρεμιστικό.

Επίσης, καλό είναι να προσπαθήσουμε να συνδεθούμε με κάποιον οικείο μας, για να επωφεληθούμε από τη δική του λογική. Χρειάζεται να έχουμε έναν αξιόπιστο φίλο ή θεραπευτή, τον οποίο να μπορούμε να καλέσουμε σε τέτοιες στιγμές και να του ζητήσουμε να μας βοηθήσει να ρυθμίσουμε τη σκέψη μας με μια δόση από τη σοφία και την αντίληψή του.

Χρειάζεται να του αναθέσουμε πρόθυμα να καθορίσει πώς έχουν τα πράγματα για μας: πρέπει να του επιτρέψουμε να μας πει τι αξίζουμε, τι έχουμε κάνει, για τι πρέπει να ανησυχούμε – και πρέπει να βάλουμε τα δυνατά μας να παραβλέψουμε τα αντίθετα, καταστροφικά σήματα που έρχονται από μέσα μας.

Μπορεί να έχουμε μεγαλώσει με την ιδέα ότι όσο έχουμε τις αισθήσεις μας, το μυαλό μας θα λειτουργεί με τον καλύτερο τρόπο. Αλλά η ψυχική ασθένεια μας διδάσκει ένα πιο σύνθετο μάθημα: οι ανώτερες λειτουργίες μας (αυτές που μας δίνουν πρόσβαση στην πραγματικότητα) είναι εξαιρετικά ευάλωτες και επιρρεπείς στο να κλείνουν υπό την επήρεια των συναισθηματικών μας περιπλοκών – και το κάνουν χωρίς να μας το πουν. 

Πρέπει να σκεφτόμαστε με τρόπο που μας επιτρέπει να αναγνωρίζουμε πότε αυτές οι λειτουργίες δεν είναι πλέον σε θέση να σκεφτούν.

Timed