Η κατάθλιψη πέρα από το πρίσμα της ψυχοπαθολογίας

Η κλινική διάγνωση της κατάθλιψης γίνεται γρήγορα, άμεσα, με βάση την συχνότητα και την βαρύτητα των συμπτωμάτων του ασθενούς. Συχνά αντιμετωπίζεται μονοδιάστατα, μέσα από το πρίσμα της άμεσης καταστολής των συμπτωμάτων, στοιχείo απαραίτητo μεν για τη θεραπευτική διαδικασία, από μονό του, δε, ελλειπές.

Αυτή η αντιμετώπιση της νόσου δίνει ελάχιστα περιθώρια στην κατανόηση και τη σημασία της ψυχικής ωρίμανσης του ατόμου, διαδικασία που εμπεριέχει τη διαχείριση ματαιώσεων και δυσάρεστων συναισθημάτων. Οι παραλληλισμοί της διαδικασίας αυτής με την σχιζοειδή και καταθλιπτική θέση της ψυχοσεξουαλικής ανάπτυξης του ατόμου, κατά Melanie Klein, παρουσιάζουν ιδιαίτερο ψυχοθεραπευτικό ενδιαφέρον.

Σύμφωνα με τη θεωρία της Melanie Klein, κατά τη φυσιολογική ανάπτυξη του ατόμου η ανάπτυξη των γνωστικών λειτουργιών, η ψυχοσεξουαλική του ωρίμανση, εξελίσσονται μέσα από μια διαδικασία πρώιμης αντίληψης του κόσμου, του εαυτού και του άλλου ατόμου (που ονόμασε παρανοειδή – σχιζοειδή ) σε μια ωριμότερη (που ονόμασε καταθλιπτική). Η εικόνα του κόσμου και του άλλου ατόμου συγκεκριμενοποιείται στην αντίληψη της παρουσίας της μητέρας. Πιο συγκεκριμένα:

Στην σχιζοειδή θέση η εικόνα του άλλου είναι πολωμένη, υπάρχει σχάση «καλού» και «κακού» αντικειμένου, το άτομο προβάλλει θυμό και επιθετικότητα. Στην καταθλιπτική θέση το άτομο καλείται να αποδεχτεί την ανάγκη εγγύτητας, της οικειότητας με τον άλλο, τον φόβο για τα πρώιμα επιθετικά ένστικτα, την αμφιθυμία, την ενοχή, την αγάπη για ένα καλό αντικείμενο, την ευθύνη να το διατηρήσει ακέραιο. Η αντοχή στην αμφιθυμία σχετίζεται με την συναισθηματική ωρίμανση, ενισχύει την εμβάθυνση της κατανόησης του εαυτού αλλά και των άλλων.

Το πέρασμα αυτό γίνεται μέσα από την λύπη και την ματαίωση, μια πρώιμη διαδικασία πένθους. Η επιβίωση και η διαθεσιμότητα του άλλου, εν προκειμένω της μητέρας, ενδυναμώνει την εμπιστοσύνη του βρέφους στην ικανότητα του να αγαπά. Η ικανοποιητική εξέλιξη της καταθλιπτικής θέσης, με την εσωτερική εγκαθίδρυση των καλών εσωτερικών αντικειμένων, θα συμβάλλει την μελλοντική πορεία της ψυχικής υγείας. Η διαδικασία αυτή δεν πραγματοποιείται πάντα αρμονικά και πολλές φορές ειναι ατελής.

Οι καταθλιπτικές εμπειρίες τότε τείνουν να επαναλαμβάνονται, και συνδέονται με την αντίληψη του εαυτού και τις διαπροσωπικές σχέσεις. Αναπροσαρμογές, επαναπροσδιορισμοί στην διαμόρφωση της εσωτερικής μας ταυτότητας, των αξιών μας, ακολουθούν συχνά μια διαδικασία αναπόφευκτου πένθους.

Η αντίληψη των ορίων, η ματαίωση προσδοκιών, η απώλεια ατόμων και παλιότερων κεκτημένων μας φέρνουν συχνά αντιμέτωπους με την οργή, την αμφιθυμία, την έντονη θλίψη, στοιχεία που συνθέτουν την καταθλιπτική θέση. Η ένταση και η συχνότητα συμπτωμάτων που ενδεχομένως να αναπτυχθούν, συνδέονται με την κλινική εικόνα ενος καταθλιπτικού επεισοδίου.

Η διαχείριση των συναισθημάτων και των αλλαγών αυτών με υγιείς άμυνες και με αρωγό την ψυχοθεραπεία συμβάλλει στην ψυχική μας ωρίμανση. Σε αυτό το ιδιαίτερο, πολύ προσωπικό ταξίδι η ψυχοθεραπεία προσφέρει εφόδια, άμυνες και οδούς σε έναν διαφορετικό τρόπο σκέψης.

Η ανάγκη ανακούφισης από τα συμπτώματα της κατάθλιψης μετουσιώνεται τότε σε υπαρξιακή αναζήτηση, προσφέροντας εφόδια για μια καλύτερη ποιότητα ζωής.

Αναστασία Ξεκοτέα

Ψυχίατρος - Ψυχοθεραπεύτρια, 

ΜD, Msc psychologynow.gr