Greccio: Το «ελληνικό» χωριό της Ρώμης όπου «γεννήθηκαν» τα Χριστούγεννα

Χριστούγεννα είναι όλο το χρόνο στο Γκρέτσιο, ένα μικρό χωριό στην άκρη του βράχου της Ουμπρία. Ο λόγος; Εδώ είναι το μέρος όπου ο Άγιος Φραγκίσκος της Ασίζης δημιούργησε την πρώτη φάτνη σε μια σπηλιά το 1223.

Το μεσαιωνικό χωριό Γκρέτσιο είναι ένα από τα πιο όμορφα αλλά λιγότερο γνωστά χωριά της Ιταλίας. Σκαρφαλωμένο στην πλαγιά του λόφου της επαρχίας Ριέτι, περίπου 80 χιλιόμετρα βόρεια της Ρώμης, μια σειρά από ρουστίκ πέτρινα σπίτια σέρνεται κατά μήκος της άκρης του λόφου, κοιτάζοντας προς τα κάτω στην έκταση της κοιλάδας που βρίσκεται από κάτω.

Για το μεγαλύτερο μέρος του έτους, οι 1.500 κάτοικοι του Γκρέτσιο ζουν μια ειρηνική αγροτική ζωή, περιτριγυρισμένοι από ένα δάσος οξιάς και βελανιδιάς, όπου περιφέρονται αγριογούρουνα. Ωστόσο, για λίγες εβδομάδες κατά τη διάρκεια του Δεκεμβρίου, το χωριό διογκώνεται για να υποδεχτεί επισκέπτες από όλο τον κόσμο.

Εκεί όπου προσκύνησε ο Φραγκίσκος της Ασίζης…

Για τους χριστιανούς παγκοσμίως, το Γκρέτσιο αποτελεί μέρος της διαδρομής προσκυνήματος για τον Άγιο Φραγκίσκο της Ασίζης, έναν καθολικό μοναχό γνωστό για την αγάπη του για τη φύση, ο οποίος φημολογείται ότι μπορούσε να επικοινωνεί με τα ζώα και πίστευε στην αρετή της εθελοντικής φτώχειας.

Το πιο σημαντικό για το Γκρέτσιο, είναι ότι εδώ ο Άγιος Φραγκίσκος έστησε την πρώτη παγκοσμίως σκηνή φάτνης σε μια σπηλιά το έτος 1223, για να διαδώσει την ιστορία των Χριστουγέννων.



Κάθε χρόνο, περισσότεροι από 100.000 προσκυνητές και τουρίστες συρρέουν εδώ από την Ιταλία και το εξωτερικό για να θαυμάσουν τις εντυπωσιακές φάτνες που εκτίθενται σε όλη την πόλη στο πλαίσιο των εορτασμών των εορτών, από μικρογραφίες που είναι φωλιασμένες στα τούβλα των τοίχων μέχρι μεγαλύτερες επιδείξεις που βρίσκονται μπροστά από ξενοδοχεία και ξενώνες.

Και ενώ η φάτνη γιορτάζεται εδώ όλο το χρόνο, φέτος είναι η 800η επέτειος της αρχικής φάτνης του Αγίου Φραγκίσκου και, ως εκ τούτου, το Γκρέτσιο προετοιμάζεται για μια πολύ ιδιαίτερη χριστουγεννιάτικη έκθεση και περισσότερους προσκυνητές από ποτέ.

Μια αρχαία παράδοση

Το Γκρέτσιο χρονολογείται από τον Μεσαίωνα, όταν ιδρύθηκε από Έλληνες που έφυγαν από τον πόλεμο και εγκαταστάθηκαν εδώ λόγω του αμυντικού του πρανούς και της φυσικής ηρεμίας. Κατασκεύασαν μια οχυρωμένη πόλη με αμυντικά τείχη και ένα κάστρο – απομεινάρια του οποίου είναι ακόμη ορατά σε τμήματα του γύρω δάσους.

Πιστεύεται ότι ο Άγιος Φραγκίσκος ήρθε 90 χιλιόμετρα νότια από την Ασίζη στο Γκρέτσιο κατόπιν αιτήματος του άρχοντα του Γκρέτσιο, Τζιοβάνι Βελίτα, τον 13ο αιώνα για να κηρύξει στους χωρικούς. Το δασικό περιβάλλον του Γκρέτσιο ταίριαζε στην αγάπη του για τη φύση και αποφάσισε να εγκατασταθεί εδώ για το μεταγενέστερο μέρος της ζωής του.

Ο Άγιος Φραγκίσκος έχτισε το ιερό του ως κατοικία και τόπο διαλογισμού και λατρείας 1,5 χλμ. από το κέντρο του Γκρέτσιο. Πρόκειται για ένα υπέροχο θέαμα, εν μέρει λαξευμένο στο βράχο των βουνών στα μισά του δρόμου ενός γκρεμού.



Από τη Βηθλεέμ στο Γκρέτσιο…

Στο πλαίσιο του δικού του προσκυνήματος πίστης, ο Άγιος Φραγκίσκος είχε επισκεφθεί τη Βηθλεέμ στην ιστορική Παλαιστίνη – τους Αγίους Τόπους – τα έτη 1219-1220. Κατά την επιστροφή του στο Γκρέτσιο, θέλοντας να φέρει τους ανθρώπους πιο κοντά στην πίστη τους μέσω της μνήμης της γέννησης του Χριστού, αποφάσισε να αναδημιουργήσει την ατμόσφαιρα της σκηνής της γέννησης του Ιησού στις φετινές χριστουγεννιάτικες γιορτές.

Στις 24 Δεκεμβρίου 1223, οργάνωσε μια μεταμεσονύκτια λειτουργία που περιλάμβανε αναπαράσταση του γεγονότος, με τους χωρικούς να παίζουν τους ρόλους της Μαρίας και του Ιωσήφ και μια κούκλα κουρελού ως μωρό Ιησού. Ο Άγιος Φραγκίσκος έφερε μάλιστα μαζί του ένα βόδι και ένα γαϊδουράκι για να ολοκληρωθεί η εικόνα του Ιησού που γεννήθηκε σε έναν αχυρώνα. Στόχος ήταν να εκπαιδεύσουν και να εμπνεύσουν τους κατοίκους του χωριού Γκρέτσιο σχετικά με τον εορτασμό των Χριστουγέννων – όχι μόνο ως ιστορικό γεγονός, αλλά ως κάτι πραγματικό που θα μπορούσαν να φανταστούν και να πιστέψουν.

Η Φραγκισκανική Βηθλεέμ

Αυτή η πρώτη φάτνη είχε επιτυχία μεταξύ των κατοίκων του Γκρέτσιο και ο Άγιος Φραγκίσκος ξεκίνησε μια ετήσια παράδοση που στη συνέχεια διαδόθηκε σε όλο τον κόσμο από ιεραποστόλους και προσκυνητές που έγιναν μάρτυρες αυτού του εορταστικού γεγονότος. Η αναγνώριση ότι το Γκρέτσιο είναι η προέλευση της φάτνης οδήγησε την πόλη να αναφέρεται μεταξύ των πιστών ως η «Φραγκισκανική Βηθλεέμ».

Σήμερα, οι επισκέπτες του Ιερού Ναού μπορούν να εισέλθουν στην Cappella del Presepio, το παρεκκλήσι της Σκηνής της Γέννησης, για να δουν μια μερικώς ανακαινισμένη αρχαία τοιχογραφία μιας σκηνής γέννησης από άγνωστο ζωγράφο που σηματοδοτεί το σημείο όπου ο Άγιος Φραγκίσκος έκανε τη λειτουργία.

Μπορούν επίσης να δουν εικόνες του Αγίου Φραγκίσκου ζωγραφισμένες σε τοίχους σε όλο το χωριό και να επισκεφθούν το Διεθνές Μουσείο Γεννήσεων στην εκκλησία της Σάντα Μαρία, όπου εκτίθενται σκηνές που κατασκευάστηκαν από διάφορα τάγματα της χριστιανοσύνης στην Ιταλία και σε όλο τον κόσμο.



Είναι κάτι που οι ντόπιοι το κρατούν πολύ αγαπητό. Η Annabella Colandrea, η οποία ζει στο κοντινό Ριέτι, επισκέπτεται συχνά το Ιερό για να παραμείνει στη βεράντα που βλέπει στην κοιλάδα του Ριέτι για να ξεκουραστεί και να χαλαρώσει. Συγκινείται ιδιαίτερα από την ιστορία της προέλευσης της φάτνης, αφού έχει επισκεφθεί το Γκρέτσιο και το μουσείο του ως παιδί και συνεχίζει να το κάνει ως ενήλικας.

«Όταν ήμουν παιδί, θαύμαζα τα φώτα, τις φιγούρες, τα σπίτια με μεγάλα μάτια», είπε η Annabella Colandrea. «Τώρα, κάθε φορά που το επισκέπτομαι ξανά και ξανά, το συναίσθημα είναι πάντα το ίδιο, νιώθω σαν να είμαι ξανά παιδί», υπογράμμισε η Annabella Colandrea.

Ο σύγχρονος δημιουργός της φάτνης

Οι ντόπιοι καλλιτέχνες συνεχίζουν να τιμούν την κληρονομιά του Αγίου Φραγκίσκου γεμίζοντας το χωριό με μικρές δημιουργίες της φάτνης.

Αν κοιτάξετε προσεκτικά στην πόλη, οποιαδήποτε εποχή του χρόνου, θα βρείτε μικρά γλυπτά κρυμμένα ανάμεσα σε τούβλα, σε τρύπες σε έναν τοίχο ή στον κήπο μιας κατοικίας.

Ένας από αυτούς τους καλλιτέχνες είναι ο Manfredo Proietti, ο οποίος μεγάλωσε στο Γκρέτσιο και έχει τη φάτνη χαραγμένη στις παιδικές του αναμνήσεις. «Λάτρευα τη σκηνή της γέννησης, επισκεπτόμουν συχνά το παρεκκλήσι της σκηνής της γέννησης στον Ιερό Ναό για να εμπνευστώ», δήλωσε ο Proietti.

Ως παιδί, μάζευε πηλό από τα χαντάκια γύρω από το Γκρέτσιο για να δημιουργήσει φιγούρες για τις δικές του φάτνες, χρησιμοποιώντας τον φούρνο της γιαγιάς του για να ψήνει τον πηλό για να ολοκληρώσει τις δημιουργίες του.

Αφού αποφοίτησε από το σχολείο, μετακόμισε στη Ρώμη για να σπουδάσει ζωγραφική, γλυπτική και χαρακτική στην Ακαδημία Τέχνης San Giacomo. Σήμερα, έχει επιστρέψει στο χωριό του και παράγει φάτνες με ανακυκλωμένα υλικά, όπως ξύλο και πολυουρεθάνη.

Τα καλλιτεχνικά οράματα του Proietti είναι εμπνευσμένα από το φυσικό περιβάλλον γύρω από τη γενέτειρά του και με τη χρήση ανακυκλωμένων υλικών, όπως λέει, δίνει έμφαση στο κήρυγμα του Αγίου Φραγκίσκου για το καλό του να είσαι φτωχός. «Εργάζομαι με υλικά που απορρίπτονται από άλλες διαδικασίες, επειδή θέλω να παραμείνω πιστός στη φάτνη του Αγίου Φραγκίσκου σε στυλ φτωχού ανθρώπου», εξηγεί ο Proietti. «Παράγω τις φάτνες μου για να φέρω τη χαρά και την παράδοση του πολιτισμού μας σε κάθε τόπο που μου το ζητάει», υπογράμμισε.

Τα έργα του Proietti εκτίθενται σε όλο τον κόσμο καθώς και στο μουσείο της φάτνης του Γκρέτσιο. Έχει επίσης ιδρύσει μια σχολή The Artisans of the Nativity Scene στη Νάπολη, προσκαλώντας καλλιτέχνες να έρθουν και να μάθουν την τέχνη της δημιουργίας της φάτνης.

Ωστόσο, στο Γκρέτσιο τα Χριστούγεννα η φάτνη ζωντανεύει πραγματικά. Στα 800 χρόνια του, το Γκρέτσιο θα γιορτάσει και πάλι τα Χριστούγεννα με μια ζωντανή αναπαράσταση της φάτνης ως υπενθύμιση της κληρονομιάς που άφησε ο Άγιος Φραγκίσκος στη μικρή αυτή πόλη και στον κόσμο.

Πηγή: BBC