Οι τεχνολογικές καινοτομίες αλλάζουν την εκπαίδευση. Ένας διαφορετικός νέος κόσμος έχει ανάγκη και από ένα διαφορετικό σχολείο.
Ποια θα είναι η μορφή της εκπαίδευσης στον ψηφιακό αιώνα; Ένας διαφορετικός νέος κόσμος έχει ανάγκη και από ένα διαφορετικό σχολείο.
Το γεγονός ότι τα παιδιά μεγαλώνουν σε ένα περιβάλλον όπου τα ψηφιακά μέσα είναι πανταχού παρόντα δεν μπορεί πλέον να αμφισβητηθεί. Ο μαθητής βομβαρδίζεται εξωσχολικά από «θόρυβο» πληροφοριών συχνά ασύνδετων μεταξύ τους και αναξιόπιστων. Η εξάπλωση της χρήσης των νέων τεχνολογιών σε όλους τους τομείς της ζωής έχει δημιουργήσει ένα εντελώς νέο σκηνικό, μέσα στο οποίο ο κάθε μαθητής θα πρέπει να μάθει να «κινείται» με άνεση. Αποτελεί, επομένως, ζητούμενο η διερεύνηση του ρόλου των δύο βασικών φορέων της εκπαιδευτικής διαδικασίας: του μαθητή και του δασκάλου.
Ρόλος μαθητή – εκπαιδευτικού στο σύγχρονο ψηφιακό σχολείο
Η παράδοση θέλει τα παιδιά να μελετούν συγκεκριμένο αντικείμενο, σε συγκεκριμένο χώρο και χρόνο και τις περισσότερες φορές γίνονται παθητικοί δέκτες της γνώσης που τους προσφέρει ο δάσκαλος. Ωστόσο, σύγχρονες θεωρίες μάθησης, όπως αυτή του εποικοδομισμού, αναφέρουν ότι ο μαθητής, για να μάθει, πρέπει να χτίσει μόνος του τη γνώση, ώστε να μπορέσει να την αποκτήσει πραγματικά.
Η ψηφιακή εκπαίδευση μπορεί να θέσει σε εφαρμογή το σχεδιασμό και τον έλεγχο της γνώσης εκ μέρους του ίδιου του μαθητή. Έχει τη δυνατότητα να στραφεί στη διαμόρφωση ατόμων ικανών να θέτουν ενεργητικά στόχους, να κρίνουν και να επιλέγουν πληροφορίες και να τις χρησιμοποιούν αποτελεσματικά, δηλαδή, όχι ανθρώπους που «ξέρουν» αλλά που είναι ικανοί να «μαθαίνουν».
Παράλληλα, μια άλλη καινοτομία στον τομέα της ψηφιακής εκπαίδευσης είναι ότι αλλάζει και ο ρόλος του δασκάλου. Από τον ως τώρα ρόλο του μεταδότη γνώσης, ο εκπαιδευτικός αναλαμβάνει τον ρόλο του καταλύτη αυτοδιδασκαλίας των μαθητών. Με άλλα λόγια, ο δάσκαλος, χρησιμοποιώντας την τεχνολογία, για να εντοπίζει τις ανάγκες και τις ιδιαιτερότητες κάθε μαθητή, του βρίσκει τα κατάλληλα μονοπάτια αναζήτησης της γνώσης.
Παράλληλα, μια άλλη καινοτομία στον τομέα της ψηφιακής εκπαίδευσης είναι ότι αλλάζει και ο ρόλος του δασκάλου. Από τον ως τώρα ρόλο του μεταδότη γνώσης, ο εκπαιδευτικός αναλαμβάνει τον ρόλο του καταλύτη αυτοδιδασκαλίας των μαθητών. Με άλλα λόγια, ο δάσκαλος, χρησιμοποιώντας την τεχνολογία, για να εντοπίζει τις ανάγκες και τις ιδιαιτερότητες κάθε μαθητή, του βρίσκει τα κατάλληλα μονοπάτια αναζήτησης της γνώσης.
Ενθαρρύνει τους μαθητές να βιώνουν εμπειρίες επίλυσης προβλημάτων, να σκέφτονται σε υψηλότερο επίπεδο, να εντοπίζουν την αναγκαία πληροφορία και να την αξιοποιούν κατάλληλα. Ο δάσκαλος γίνεται το επίκεντρο της αναζήτησης της γνώσης, αλλά ποτέ πια η αυθεντία έκφρασής της.
Συνεργατική μάθηση και νέες τεχνολογίες
Όταν οι νέες τεχνολογίες χρησιμοποιούνται στην τάξη ως εργαλείο μάθησης, ο συνδυασμός μαθητοκεντρικής διδασκαλίας και συνεργατικών δραστηριοτήτων μπορεί να οδηγήσει σε ωφέλιμα αποτελέσματα. Η χρήση της εκπαιδευτικής τεχνολογίας με ομάδες εργασίας μπορεί να διευκολύνει την κοινωνική αλληλεπίδραση και την επικοινωνία των μαθητών μεταξύ τους. Οι μαθητές υποχρεώνονται να διαχειρίζονται πληροφορίες, να συνθέτουν εργασίες και να εμπλέκονται σε διάλογο διατυπώνοντας κριτική, αμφισβήτηση, υποθέσεις και συμπεράσματα. Το αποτέλεσμα είναι η βελτίωση των σχέσεων, η αποδοχή μεταξύ παιδιών που ανήκουν σε διαφορετικό πολιτιστικό περιβάλλον, η βελτιωμένη αυτοεικόνα των μαθητών που συμμετείχαν στις δραστηριότητες.
Ποιο είναι λοιπόν το μέλλον της εκπαίδευσης;
Με τη χρήση των τεχνολογικών εργαλείων έχουμε μετάβαση από τη στεγανοποιημένη μάθηση στη διαθεματική προσέγγιση, από το δάσκαλο μεταδότη στον δάσκαλο καθοδηγητή, από τη μετωπική διδασκαλία στη συνεργατική μάθηση, από τα κλειστού τύπου προβλήματα στα ανοιχτά προβλήματα της κοινωνίας.
Χρέος, λοιπόν, όλων μας, όσοι είμαστε φορείς του εκπαιδευτικού συστήματος, είναι να ανταποκριθούμε στην πρόκληση αυτή, προετοιμάζοντας τους αυριανούς πολίτες, οι οποίοι θα κληθούν να ζήσουν σε μια κοινωνία διαρκούς ανανέωσης της γνώσης. Άλλωστε, η χρήση των τεχνολογικών μέσων στην εκπαίδευση δεν είναι πανάκεια και δεν πρόκειται να προσφέρει, αν δεν συνοδεύεται και από μεταβολές στις κοινωνικές δομές: τη δομή του εκπαιδευτικού συστήματος και τον τρόπο διδασκαλίας. Τα κοινωνικά προβλήματα δεν αντιμετωπίζονται με τεχνολογικές λύσεις. Υπάρχουν, όμως, κοινωνικές χρήσεις της τεχνολογίας που μπορούν να τεθούν στην υπηρεσία του ανθρώπου.
Συνεργατική μάθηση και νέες τεχνολογίες
Όταν οι νέες τεχνολογίες χρησιμοποιούνται στην τάξη ως εργαλείο μάθησης, ο συνδυασμός μαθητοκεντρικής διδασκαλίας και συνεργατικών δραστηριοτήτων μπορεί να οδηγήσει σε ωφέλιμα αποτελέσματα. Η χρήση της εκπαιδευτικής τεχνολογίας με ομάδες εργασίας μπορεί να διευκολύνει την κοινωνική αλληλεπίδραση και την επικοινωνία των μαθητών μεταξύ τους. Οι μαθητές υποχρεώνονται να διαχειρίζονται πληροφορίες, να συνθέτουν εργασίες και να εμπλέκονται σε διάλογο διατυπώνοντας κριτική, αμφισβήτηση, υποθέσεις και συμπεράσματα. Το αποτέλεσμα είναι η βελτίωση των σχέσεων, η αποδοχή μεταξύ παιδιών που ανήκουν σε διαφορετικό πολιτιστικό περιβάλλον, η βελτιωμένη αυτοεικόνα των μαθητών που συμμετείχαν στις δραστηριότητες.
Ποιο είναι λοιπόν το μέλλον της εκπαίδευσης;
Με τη χρήση των τεχνολογικών εργαλείων έχουμε μετάβαση από τη στεγανοποιημένη μάθηση στη διαθεματική προσέγγιση, από το δάσκαλο μεταδότη στον δάσκαλο καθοδηγητή, από τη μετωπική διδασκαλία στη συνεργατική μάθηση, από τα κλειστού τύπου προβλήματα στα ανοιχτά προβλήματα της κοινωνίας.
Χρέος, λοιπόν, όλων μας, όσοι είμαστε φορείς του εκπαιδευτικού συστήματος, είναι να ανταποκριθούμε στην πρόκληση αυτή, προετοιμάζοντας τους αυριανούς πολίτες, οι οποίοι θα κληθούν να ζήσουν σε μια κοινωνία διαρκούς ανανέωσης της γνώσης. Άλλωστε, η χρήση των τεχνολογικών μέσων στην εκπαίδευση δεν είναι πανάκεια και δεν πρόκειται να προσφέρει, αν δεν συνοδεύεται και από μεταβολές στις κοινωνικές δομές: τη δομή του εκπαιδευτικού συστήματος και τον τρόπο διδασκαλίας. Τα κοινωνικά προβλήματα δεν αντιμετωπίζονται με τεχνολογικές λύσεις. Υπάρχουν, όμως, κοινωνικές χρήσεις της τεχνολογίας που μπορούν να τεθούν στην υπηρεσία του ανθρώπου.
Ας αναλογιστούμε και τη ρήση:
Αν δεν μπορείς να αλλάξεις τον άνεμο, ρυθμίζεις τα πανιά...
Ματίνα Λασκαρίδου
Φιλόλογος - Καθηγήτρια Φροντιστηρίων ΒΟΓΙΑΤΖΗΣ
THERMISnews.gr