Ο άνθρωπος που έσωσε πάνω από 300 χιλιάδες Έλληνες στην καταστροφή της Σμύρνης

Ο Αμερικανός που συνέτισε τους Έλληνες

Η Σμύρνη ήταν μια από τις σημαντικότερες πόλεις της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Και ήταν αμιγώς ελληνική. Δυστυχώς, εκεί γράφτηκε το τελευταίο κεφάλαιο της Μικρασιατικής Καταστροφής, με πολλούς Έλληνες τις πόλεις να χάνουν την ζωή τους και ακόμα περισσότερους να αναγκάζονται να εγκαταλείψουν τον τόπο τους.

Αυτό που δεν ξέρουμε είναι η ιστορία του Asa Kent Jennings, ενός Αμερικανού πάστορα που το 1922 βρέθηκε στη Σμύρνη, αναλαμβάνοντας τη διοίκηση της Χριστιανικής Αδελφότητας Νέων. Και κατάφερε να ενορχηστρώσει μια από τις πιο εντυπωσιακές περιπτώσεις μαζικής διάσωσης ανθρώπων στην ιστορία.

Ο Jennings έγινε ο ήρωας που κανείς δεν περίμενε. Το ύψος του ξεπερνούσε με το ζόρι το 1,5 μέτρο και το σώμα του ήταν κυρτό από παλιότερη ασθένεια. Επίσης είχε μόλις φτάσει στην πόλη και δεν την ήξερε τόσο καλά, ούτε τους ανθρώπους της.

Στα μέσα Σεπτεμβρίου οι εθνικιστές του Κεμάλ και ξεκίνησαν να εκτελούν τους χριστιανούς κατοίκους της, τους Αρμένιους και τους Έλληνες. Η Σμύρνη άλλωστε ήταν μια πολύγλωσση πόλη, όπου ζούσαν μαζί για αιώνες, Τούρκοι, Έλληνες, Αρμένιοι, Εβραίοι και Ευρωπαίοι, ωστόσο οι Έλληνες ήταν πλειοψηφία.

Στις 13 Σεπτεμβρίου, το αρμένικο τμήμα της πόλης πιάνει φωτιά, μάλλον για να ξεφορτωθούν οι Τούρκοι τα πτώματα που ήταν στους δρόμους. Η φωτιά εξαπλωνόταν και οι Τούρκοι γίνονταν όλο και πιο βίαιοι με τους αβοήθητους ανθρώπους που είχαν φτάσει στο λιμάνι.

Τα βρετανικά, αμερικανικά, ιταλικά και γαλλικά που βρίσκονταν στο λιμάνι, επέλεξαν αρχικά να μην εμπλακούν, αφού είχαν διαταγές να μην μπλέξουν στη σύγκρουση. Κάποια στιγμή, οι Βρετανοί ξεκίνησαν να σώζουν κόσμο όταν αρκετοί έπεσαν στη θάλασσα λόγω της φωτιάς, αλλά όταν εκείνη σταμάτησε, η διάσωση σταμάτησε. Τα 4/5 της πόλης ήταν κατεστραμμένα. Χιλιάδες άνθρωποι στις αποβάθρες έμειναν να πεθάνουν χωρίς φαγητό και νερό.

Η κατάσταση ήταν απελπιστική, ενώ τα πλοία δεν ήταν ούτε διαθέσιμα, ούτε πρόθυμα να μεταφέρουν τους ανθρώπους. Κι εκεί βγήκε στην επιφάνεια ο Jennings. Είχε δημιουργήσει ήδη έναν σταθμό Πρώτων Βοηθειών για εγκύους στην προκυμαία και όπως είχε πει αργότερα, ένιωσε του χέρι του Θεού στον ώμο του.

O Asa K. Jennings



Για να τα καταφέρει και να γράψει ιστορία, δωροδόκησε, είπε ψέματα και στο τέλος απείλησε. Όλα για ιερό σκοπό, αφού κατάφερε να συγκεντρώσει δεκάδες ελληνικά εμπορικά πλοία, να ζητήσει τη βοήθεια του στόλου των ΗΠΑ και με τη βοήθεια ενός νεαρού αξιωματικού του ναυτικού, να μεταφέρει 300 χιλιάδες και πλέον πρόσφυγες στα ελληνικά νησιά, στον Πειραιά και τη Θεσσαλονίκη, μέσα σε μια εβδομάδα, προλαβαίνοντας ακριβώς την τουρκική προθεσμία.

Συναντήθηκε με τον Κεμάλ με κίνδυνο της ζωής του και του ζήτησε να του δώσει χρόνο να τους μεταφέρει με κάποιον τρόπο. Ο Κεμάλ του έδωσε μια εβδομάδα καιρό, με τον όρο να μην αποχωρήσουν οι άντρες 17-45 ετών.Ο Jennings βρήκε αρχικά ένα ιταλικό πλοίο που δέχθηκε να πάρει 2.000 πρόσφυγες έναντι χρηματικής αμοιβής, που μεγάλο μέρος της πλήρωσε ο ίδιος.

Όταν έφτασε στη Μυτιλήνη, είδε 25 ελληνικά πλοία δεμένα στο λιμάνι και έπαθε σοκ. Βρήκε τον Στρατηγό Αθανάσιο Φράγκο και τον παρακαλεί να στείλει τα πλοία για να σωθούν οι Έλληνες, αλλά εκείνος αρνήθηκε. Ανεβαίνει στο θωρηκτό Κιλκίς μόλις έφτασε στο λιμάνι της Μυτιλήνης και καταφέρνει να στείλει ένα τηλεγράφημα στην ελληνική κυβέρνηση ζητώντας άδεια για να αποπλεύσει ο στόλος ώστε να βοηθήσει τους Έλληνες Μικρασιάτες.



Ο πρωθυπουργός Νικόλαος Τριανταφυλλάκος κοιμάται. Στέλνει τρία τηλεγραφήματα και παίρνει την απάντηση ότι το αίτημά του δεν είναι εφικτό, γιατί τα πλοία θα κινδυνεύσουν. Στο τέταρτο τηλεγράφημα είχε γίνει έξαλλος και είπε ότι αν δεν του δώσουν θετική απάντηση σε 2 ώρες, θα τηλεγραφούσε χωρίς κρυπτογράφηση και όλοι θα μάθαιναν για την άρνηση της κυβέρνησης να βοηθήσει τους Έλληνες πρόσφυγες.

Και ο εκβιασμός έπιασε. Λίγο αργότερα ο μικρόσωμος Jennings, ως «ναύαρχος» μπήκε στο λιμάνι της Σμύρνης και άρχισε να σώζει κόσμο. Συνέχισε και σε άλλες πόλεις, με την επιχείρηση να επεκτείνεται από τη Συρία μέχρι τον Εύξεινο Πόντο. 

Ήθελε όλοι να έχουν την ευκαιρία να σωθούν.

Ο αριθμός των διασωθέντων αλλάζει από πηγή σε πηγή. Πάντως όλοι μιλούν για περισσότερους από 300.000 πρόσφυγες, με τον αριθμό να φτάνει έως και το ένα εκατομμύριο. Η Ελλάδα τον διόρισε και αντιπρόσωπο στη διάσκεψη της Λωζάνης, αλλά δεν τον τίμησε ιδιαίτερα.

Τέσσερις δήμοι τον τίμησαν. Ο δήμος Χίου, Καβάλας, Λάρνακας και Βόλου μόνο τον έχουν τιμήσει. Στον Βόλο, στο μνημείο που του αφιερώθηκε γράφει «Ο σωτήρας 300.000 Ελλήνων στη Σμύρνη το 1922» και ακολουθείται από το «…στην καρδιά κάθε ανθρώπου κοιμάται ένα λιοντάρι…»…

ΠΕΤΡΟΣ ΚΑΛΟΓΕΡΑΣ