Γιατί τα παιδιά είναι νευρικά – και τι μπορούμε να κάνουμε γι’ αυτό;
Μια εντελώς άγνωστη γυναίκα μου βγάζει τα σώψυχά της στο τηλέφωνο. Παραπονιέται πως ο εξάχρονος γιος της δεν μπορεί να καθίσει ήρεμος στιγμή μέσα στην τάξη. Το σχολείο θέλει να τον εξετάσει για ADHD (Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής και Υπερκινητικότητας). Αυτό μου ακούγεται οικείο, σκέφτομαι. Ως παιδιατρική εργοθεραπεύτρια, έχω παρατηρήσει ότι αυτό είναι ένα αρκετά συνηθισμένο πρόβλημα στις μέρες μας.
Η μητέρα συνεχίζει να μου εξηγεί πως ο γιος της επιστρέφει σπίτι κάθε μέρα με ένα κίτρινο χαμογελαστό προσωπάκι. Η υπόλοιπη τάξη επιστρέφει με πράσινα χαμογελαστά προσωπάκια που υποδηλώνουν την καλή συμπεριφορά. Κάθε μέρα, υπενθυμίζεται στο παιδί αυτό πως η συμπεριφορά του δεν είναι αποδεκτή, απλά και μόνο επειδή δεν μπορεί να καθίσει σε ένα σημείο για πολλή ώρα.
Η μητέρα του αρχίζει και κλαίει. «Άρχισε να λέει πως μισεί τον εαυτό του και δεν είναι καλός σε τίποτα». Η αυτοπεποίθηση του μικρού αυτού αγοριού καταβαραθρώθηκε επειδή χρειάζεται να κινείται συχνότερα.
Την τελευταία δεκαετία, όλο και περισσότερα παιδιά χαρακτηρίζονται ως παιδιά με διάσπαση προσοχής ή ADHD. Μία δασκάλα από τη γειτονιά μού είπε πως τουλάχιστον οκτώ από τους εικοσιδύο μαθητές της δυσκολεύονται να παρακολουθήσουν με προσοχή στο μάθημα, κι αυτό τις καλές μέρες. Την ίδια στιγμή, περιμένουμε από τα παιδιά να κάθονται για μεγάλα χρονικά διαστήματα. Στην πραγματικότητα, ακόμη και τα νήπια πρέπει να κάθονται ήσυχα για τουλάχιστον μισή ώρα στο σχολείο.
Το πρόβλημα είναι το εξής: τα παιδιά βρίσκονται συνεχώς σε μία όρθια στάση αυτές τις μέρες. Είναι σπάνιο να δεις παιδιά να κατρακυλούν στις πεδιάδες, να σκαρφαλώνουν δέντρα, να γυρίζουν γύρω από τον εαυτό τους μόνο και μόνο για να διασκεδάσουν. Τα καρουζέλ και οι τραμπάλες έχουν ξεχαστεί. Το διάλειμμα έχει μικρύνει για να ικανοποιηθούν οι εκπαιδευτικές απαιτήσεις και τα παιδιά σπάνια παίζουν έξω επειδή οι γονείς φοβούνται, υπάρχουν κίνδυνοι και το πρόγραμμα της σύγχρονης κοινωνίας είναι πολύ έντονο. Ας το παραδεχτούμε: Τα παιδιά στις μέρες μας δεν κινούνται αρκετά και αυτό αρχίζει να γίνεται πρόβλημα.
Έκανα τη χάρη πρόσφατα σε μία δασκάλα και παρακολούθησα μία τάξη της Ε’ Δημοτικού. Μπήκα μέσα ήσυχα και κάθισα στο πίσω μέρος της αίθουσας. Η δασκάλα διάβαζε στα παιδιά ένα βιβλίο και πλησίαζε το τέλος της σχολικής ημέρας. Δεν είχα ξαναδεί κάτι τέτοιο. Τα παιδιά έσπρωχναν με την πλάτη τους τις καρέκλες τους προς τα πίσω, άλλα κουνούσαν το σώμα τους μπρος πίσω, μερικά μασούσαν την άκρη από το μολύβι τους και ένα παιδί χτυπούσε ρυθμικά ένα μπουκάλι από νερό στο μέτωπό του.
Δεν βρισκόμουν σε τάξη με παιδιά από ειδικές ανάγκες, αλλά σε μία τυπική τάξη ενός διάσημου σχολείου με έμφαση στα καλλιτεχνικά. Η πρώτη μου σκέψη ήταν πως τα παιδιά αυτά ήταν νευρικά επειδή ήταν το τέλος της ημέρας και ήταν απλά κουρασμένα. Παρόλο που αυτό ήταν εν μέρει το πρόβλημα, υπήρχε σίγουρα και κάποιος άλλος βαθύτερος λόγος.
Μετά από περισσότερες εξετάσεις, μάθαμε πως τα περισσότερα παιδιά στην τάξη αυτή είχαν χαμηλή δύναμη και ισορροπία. Για την ακρίβεια, εξετάζοντας και μερικές ακόμη τάξεις, βρήκαμε πως σε σχέση με τα παιδιά στις αρχές της δεκαετίας του ’80, μόλις ένα στα δώδεκα παιδιά είχε φυσιολογική δύναμη και ισορροπία. Μόλις ένα! Θεέ μου, σκέφτηκα. Αυτά τα παιδιά πρέπει να κουνηθούν!
Το ειρωνικό είναι πως πολλά παιδιά σήμερα ζουν έχοντας ένα υποανάπτυκτο σύστημα ισορροπίας – λόγω περιορισμένης κίνησης. Για να αναπτύξουν ένα ισχυρό σύστημα ισορροπίας, τα παιδιά πρέπει να κινούν το σώμα τους σε όλες τις κατευθύνσεις, για ώρες κάθε μέρα. Όπως και με τη γυμναστική, πρέπει να το κάνουν αυτό περισσότερο από μία φορά την εβδομάδα αν θέλουν να επωφεληθούν. Αυτό σημαίνει πως η ποδοσφαιρική προπόνηση μία ή δύο φορές την εβδομάδα δεν επαρκεί ως κίνηση για να αναπτύξει το παιδί ένα ισχυρό αισθητήριο σύστημα.
Τα παιδιά πηγαίνουν στο μάθημα ενώ το σώμα τους δεν είναι ακόμη έτοιμο να μάθει. Ενώ το αισθητήριο σύστημά τους δεν λειτουργεί καλά, τους ζητάμε να καθίσουν και να παρακολουθήσουν με προσοχή. Τα παιδιά από τη φύση τους αρχίζουν να κινούνται νευρικά ώστε να ικανοποιήσουν το σώμα τους που ζητά απεγνωσμένα να κινηθούν και δεν είναι σε θέση να ενεργοποιήσει τον εγκέφαλό τους. Τι συμβαίνει όταν τα παιδιά αρχίζουν να κινούνται νευρικά; Τους ζητούμε να κάτσουν ήσυχα και να προσέξουν – με άλλα λόγια, τους λέμε να θέσουν τον εγκέφαλό τους πάλι σε αδράνεια.
Η νευρικότητα της κίνησης είναι ένα αληθινό πρόβλημα. Αποτελεί μία ισχυρή ένδειξη πως τα παιδιά δεν κινούνται όσο χρειάζεται μέσα στη μέρα. Πρέπει να διορθώσουμε το βαθύτερο πρόβλημα. Τα διαλείμματα πρέπει να μεγαλώσουν και τα παιδιά πρέπει να παίξουν έξω αμέσως μόλις γυρίσουν από το σχολείο. Είκοσι λεπτά κίνησης την ημέρα δεν αρκούν! Χρειάζονται ώρες παιχνιδιού έξω για να μπορέσουν να αναπτύξουν ένα υγιές αισθητήριο σύστημα και να υποστηρίξουν καλύτερα την προσοχή τους και τη μάθηση στην τάξη.
Για να μπορέσουν τα παιδιά να μάθουν, θα πρέπει να είναι σε θέση να προσέξουν. Για να μπορέσουν να προσέξουν, θα πρέπει να τους επιτρέψουμε να κινηθούν.
Η μητέρα συνεχίζει να μου εξηγεί πως ο γιος της επιστρέφει σπίτι κάθε μέρα με ένα κίτρινο χαμογελαστό προσωπάκι. Η υπόλοιπη τάξη επιστρέφει με πράσινα χαμογελαστά προσωπάκια που υποδηλώνουν την καλή συμπεριφορά. Κάθε μέρα, υπενθυμίζεται στο παιδί αυτό πως η συμπεριφορά του δεν είναι αποδεκτή, απλά και μόνο επειδή δεν μπορεί να καθίσει σε ένα σημείο για πολλή ώρα.
Η μητέρα του αρχίζει και κλαίει. «Άρχισε να λέει πως μισεί τον εαυτό του και δεν είναι καλός σε τίποτα». Η αυτοπεποίθηση του μικρού αυτού αγοριού καταβαραθρώθηκε επειδή χρειάζεται να κινείται συχνότερα.
Την τελευταία δεκαετία, όλο και περισσότερα παιδιά χαρακτηρίζονται ως παιδιά με διάσπαση προσοχής ή ADHD. Μία δασκάλα από τη γειτονιά μού είπε πως τουλάχιστον οκτώ από τους εικοσιδύο μαθητές της δυσκολεύονται να παρακολουθήσουν με προσοχή στο μάθημα, κι αυτό τις καλές μέρες. Την ίδια στιγμή, περιμένουμε από τα παιδιά να κάθονται για μεγάλα χρονικά διαστήματα. Στην πραγματικότητα, ακόμη και τα νήπια πρέπει να κάθονται ήσυχα για τουλάχιστον μισή ώρα στο σχολείο.
Το πρόβλημα είναι το εξής: τα παιδιά βρίσκονται συνεχώς σε μία όρθια στάση αυτές τις μέρες. Είναι σπάνιο να δεις παιδιά να κατρακυλούν στις πεδιάδες, να σκαρφαλώνουν δέντρα, να γυρίζουν γύρω από τον εαυτό τους μόνο και μόνο για να διασκεδάσουν. Τα καρουζέλ και οι τραμπάλες έχουν ξεχαστεί. Το διάλειμμα έχει μικρύνει για να ικανοποιηθούν οι εκπαιδευτικές απαιτήσεις και τα παιδιά σπάνια παίζουν έξω επειδή οι γονείς φοβούνται, υπάρχουν κίνδυνοι και το πρόγραμμα της σύγχρονης κοινωνίας είναι πολύ έντονο. Ας το παραδεχτούμε: Τα παιδιά στις μέρες μας δεν κινούνται αρκετά και αυτό αρχίζει να γίνεται πρόβλημα.
Έκανα τη χάρη πρόσφατα σε μία δασκάλα και παρακολούθησα μία τάξη της Ε’ Δημοτικού. Μπήκα μέσα ήσυχα και κάθισα στο πίσω μέρος της αίθουσας. Η δασκάλα διάβαζε στα παιδιά ένα βιβλίο και πλησίαζε το τέλος της σχολικής ημέρας. Δεν είχα ξαναδεί κάτι τέτοιο. Τα παιδιά έσπρωχναν με την πλάτη τους τις καρέκλες τους προς τα πίσω, άλλα κουνούσαν το σώμα τους μπρος πίσω, μερικά μασούσαν την άκρη από το μολύβι τους και ένα παιδί χτυπούσε ρυθμικά ένα μπουκάλι από νερό στο μέτωπό του.
Δεν βρισκόμουν σε τάξη με παιδιά από ειδικές ανάγκες, αλλά σε μία τυπική τάξη ενός διάσημου σχολείου με έμφαση στα καλλιτεχνικά. Η πρώτη μου σκέψη ήταν πως τα παιδιά αυτά ήταν νευρικά επειδή ήταν το τέλος της ημέρας και ήταν απλά κουρασμένα. Παρόλο που αυτό ήταν εν μέρει το πρόβλημα, υπήρχε σίγουρα και κάποιος άλλος βαθύτερος λόγος.
Μετά από περισσότερες εξετάσεις, μάθαμε πως τα περισσότερα παιδιά στην τάξη αυτή είχαν χαμηλή δύναμη και ισορροπία. Για την ακρίβεια, εξετάζοντας και μερικές ακόμη τάξεις, βρήκαμε πως σε σχέση με τα παιδιά στις αρχές της δεκαετίας του ’80, μόλις ένα στα δώδεκα παιδιά είχε φυσιολογική δύναμη και ισορροπία. Μόλις ένα! Θεέ μου, σκέφτηκα. Αυτά τα παιδιά πρέπει να κουνηθούν!
Το ειρωνικό είναι πως πολλά παιδιά σήμερα ζουν έχοντας ένα υποανάπτυκτο σύστημα ισορροπίας – λόγω περιορισμένης κίνησης. Για να αναπτύξουν ένα ισχυρό σύστημα ισορροπίας, τα παιδιά πρέπει να κινούν το σώμα τους σε όλες τις κατευθύνσεις, για ώρες κάθε μέρα. Όπως και με τη γυμναστική, πρέπει να το κάνουν αυτό περισσότερο από μία φορά την εβδομάδα αν θέλουν να επωφεληθούν. Αυτό σημαίνει πως η ποδοσφαιρική προπόνηση μία ή δύο φορές την εβδομάδα δεν επαρκεί ως κίνηση για να αναπτύξει το παιδί ένα ισχυρό αισθητήριο σύστημα.
Τα παιδιά πηγαίνουν στο μάθημα ενώ το σώμα τους δεν είναι ακόμη έτοιμο να μάθει. Ενώ το αισθητήριο σύστημά τους δεν λειτουργεί καλά, τους ζητάμε να καθίσουν και να παρακολουθήσουν με προσοχή. Τα παιδιά από τη φύση τους αρχίζουν να κινούνται νευρικά ώστε να ικανοποιήσουν το σώμα τους που ζητά απεγνωσμένα να κινηθούν και δεν είναι σε θέση να ενεργοποιήσει τον εγκέφαλό τους. Τι συμβαίνει όταν τα παιδιά αρχίζουν να κινούνται νευρικά; Τους ζητούμε να κάτσουν ήσυχα και να προσέξουν – με άλλα λόγια, τους λέμε να θέσουν τον εγκέφαλό τους πάλι σε αδράνεια.
Η νευρικότητα της κίνησης είναι ένα αληθινό πρόβλημα. Αποτελεί μία ισχυρή ένδειξη πως τα παιδιά δεν κινούνται όσο χρειάζεται μέσα στη μέρα. Πρέπει να διορθώσουμε το βαθύτερο πρόβλημα. Τα διαλείμματα πρέπει να μεγαλώσουν και τα παιδιά πρέπει να παίξουν έξω αμέσως μόλις γυρίσουν από το σχολείο. Είκοσι λεπτά κίνησης την ημέρα δεν αρκούν! Χρειάζονται ώρες παιχνιδιού έξω για να μπορέσουν να αναπτύξουν ένα υγιές αισθητήριο σύστημα και να υποστηρίξουν καλύτερα την προσοχή τους και τη μάθηση στην τάξη.
Για να μπορέσουν τα παιδιά να μάθουν, θα πρέπει να είναι σε θέση να προσέξουν. Για να μπορέσουν να προσέξουν, θα πρέπει να τους επιτρέψουμε να κινηθούν.
