Το κουτί της Πανδώρας δεν ήταν κουτί. Πώς διαστρεβλώθηκε ο μύθος

Η Πανδώρα είναι αρχετυπική μορφή της ελληνικής μυθολογίας, όπου αναφέρεται ως η πρώτη θνητή γυναίκα, αιτία όλων των δεινών κατά τον Ησίοδο και αντίστοιχη της βιβλικής Εύας.
Οι θεοί της έδωσαν πολλά δώρα: Η Αφροδίτη την ομορφιά , ο Απόλλωνας το ταλέντο στη μουσική, ο Ερμής της έδωσε την τέχνη του λόγου και η Αθηνά τα ρούχα της, εξ ου και το όνομα Πανδώρα. Η Πανδώρα παντρεύτηκε τον Επιμηθέα, αδερφό του Προμηθέα, και ο Δίας έδωσε στην Πανδώρα σαν δώρο για το γάμο της ένα όμορφο πιθάρι. Με μία προϋπόθεση όμως, ότι ποτέ αυτή δεν θα το ανοίξει.

Συγκεκριμένα, από ανοησία, περιέργεια ή σκόπιμα, η Πανδώρα σύμφωνα με το μύθο αποδέσμευσε και σκόρπισε στην ανθρωπότητα όλα τα δεινά και τις ασθένειες που ήταν κρυμμένες στο πιθάρι — το οποίο κατά λάθος καθιερώθηκε να αναφέρεται ως «κουτί».

Η αρνητική στάση του Ησίοδου και ο μισογυνισμός που εκδηλώνεται στα σχετικά κείμενά του (με την Πανδώρα πιθανόν ως αφορμή) αποδίδεται από ορισμένους ερευνητές και σε κατάλοιπα της μεταβατικής εποχής, από τη μητριαρχία στην πατριαρχία χωρίς φυσικά να αποκλείονται και άλλες λογικές ρμηνείες.

Ακόμα και στην Ελλάδα έχει καθιερωθεί η αναφορά στο «κουτί» και όχι στο πιθάρι της Πανδώρας. Η αιτία είναι η επανεισαγωγή της αρχαίας γραμματείας από το εξωτερικό και η καθιέρωση της λέξης «κουτί» σε όλες τις άλλες γλώσσες προτού οι Έλληνες προλάβουν να ασχοληθούν οι ίδιοι με το πρωτότυπο αρχαίο κείμενότους.

Συγκεκριμένα, ο Έρασμος μετέφρασε το έργο στα λατινικά και απέδωσε τον πίθο του Ησίοδου ως pyxis, που σημαίνει κυτίο ή κουτί. Η λέξη πυξίς υπήρχε και στα αρχαία ελληνικά και έμοιαζε ως σκεύος περισσότερο με τη σημερινή κατσαρόλα -έβαζαν μέσα σε αυτό τα κοσμήματά τους. 

Ο Ησίοδος όμως αναφέρει τη λέξη «πίθος», το πιθάρι. Από τη μετάφραση όμως του ΄Ερασμου ανατυπώθηκαν βιβλία με έργα του Ησιόδου στα αγγλικά, γερμανικά και γαλλικά, που όλα τους απέδιδαν τη λατινική λέξη pyxis στη γλώσσα τους ως box, boîte κ.λπ.

Από αυτό τον μύθο είναι γνωστή μέχρι σήμερα η φράση «Κουτί της Πανδώρας»: λέγεται ότι κάποιος «άνοιξε το Κουτί της Πανδώρας» όταν κάνει μια φαινομενικά ασήμαντη πράξη που μπορεί να έχει ανυπολόγιστες συνέπειες.