Τριανδρία: 10 πράγματα που πρέπει να ξέρουμε για την ιστορική αυτή περιοχή της Θεσσαλονίκης
Η Τριανδρία, συγκαταλέγεται στους πιο σημαντικούς οικισμούς της Θεσσαλονίκης, καθώς η γέννηση και η εξέλιξή της, συνδέθηκε με σημαντικές στιγμές στην ελληνική ιστορία και την ιστορία της πόλης.
Πυκνοκατοικημένη περιοχή, η Τριανδρία, «αγναντεύει» από ψηλά τη Θεσσαλονίκη και παρότι έχει εξελιχθεί στο χρόνο, έχει καταφέρει να διατηρήσει σε κάποια σημεία της μία… αύρα από τα παλιά.
Η συνοικία βρίσκεται στη βορειανατολική περιοχή του Πολεοδομικού Συγκροτήματος της Θεσσαλονίκης και από τα 1475 στρέμματα έκταση, το μεγαλύτερο μέρος της αποτελεί δασική περιοχή (είναι δίπλα στο δάσος του Σέιχ Σου) με μέσο υψόμετρο 80 μέτρα.
Περιστοιχίζεται από το Καυτανζόγλειο Στάδιο, τη συνοικία Σαράντα Εκκλησιές και την Ανω Τούμπα ενώ είναι σχετικά κοντά στο ιστορικό κέντρο της πόλης, στη ΝΑ πλευρά της Διεθνούς Εκθεσης Θεσσαλονίκης και του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου.
Πότε όμως δημιουργήθηκε η Τριανδρία, από που πήρε το όνομά της και ποιοι ήταν οι πρώτοι της κάτοικοι;
Τι πρέπει να μάθετε για την Τριανδρία
1. Το ημερολόγιο έγραφε 13 Φεβρουαρίου 1917. «Όπισθεν του Παπαφείου Ορφανοτροφείου και βορείως της Τούμπας» θεμελιωνόταν με κάθε επισημότητα ένας νέος συνοικισμός. Είχε ήδη στηθεί η «Βρύση», πάνω στην οποία είχε αναγραφεί το μήνυμα που απεικόνιζε τις συνθήκες της εποχής και το κλίμα που επικρατούσε.
Μεταξύ άλλων, ανέφερε πως «…ώδε τίθεται λίθος θεμέλιος πεντήκοντα οίκων προσφυγής και περιθάλψεως Ελλήνων θυμάτων απηνούς διωγμού Σουλτάνου της Τουρκίας, Βασιλέως της Βουλγαρίας και δυσεβούς των Αθηνών Δεσποτάτου νόμων και οσίων γένους του Ελληνικού αποστάτου»!
2. Σημειολογικά, η Τριανδρία είναι ο πρώτος προσφυγικός συνοικισμός που γεννήθηκε από το καθεστώς της Κυβέρνησης Εθνικής Αμύνης του Ελευθερίου Βενιζέλου, που είχε έδρα τη Θεσσαλονίκη. Εξ ου και η ονομασία της, η οποία οφείλεται στην τριανδρία του κινήματος, δηλαδή στα μέλη της προσωρινής κυβερνήσεως, που ήταν οι Ελευθέριος Βενιζέλος, Παύλος Κουντουριώτης και Παναγιώτης Δαγκλής. Το άγαλμά τους στέκει έξω από το παλιό Δημαρχείο για να θυμίζει πως η περιοχή αυτή είναι ιστορική.
3. Ολα εξελίχθηκαν με απίστευτη ταχύτητα… Ετσι, περίπου τέσσερις μήνες αργότερα, στις 4 Ιουνίου του 1917, τελέστηκαν τα εγκαίνια του νέου συνοικισμού, παρουσία της τριανδρίας και του Μητροπολίτου Θεσσαλονίκης Γενναδίου. Ο Ελευθέριος Βενιζέλος ήταν αυτός που θεμελίωσε την πλάκα, κρατώντας ένα χρυσό σφυρί και ρίχνοντας στην τάφρο ένα χρυσό δεκάφραγκο ενώ ακολούθησε πανηγύρι.
Η νέα συνοικία Τριανδρία, ήταν γεγονός… Βρισκόταν «εις μέρος περίοπτον επί υψώματος επικλινούς προς νότον έναντι της θαλάσσης και έχοντος όπισθεν άλλα υψώματα τα οποία θα προφυλάττουν από τον σφοδρόν άνεμον του Βαρδάρη έχει κτισθή εις διάστημα ολιγώτερον των τριών μηνών ο νέος συνοικισμός των προσφύγων»!
4. Η τοποθεσία που ιδρύθηκε ο νέος αυτός συνοικισμός δεν ήταν τυχαία. Θεωρούταν από τις πιο καλές, από άποψη κλίματος… Αρχικά, ανεγέρθηκαν πενήντα ευρύχωρες οικίες, ανεπτυγμένες σε τέσσερις παράλληλες γραμμές που τέμνονταν από ευρείς για την εποχή δρόμους οι οποίοι έφεραν τα ονόματα των Ελευθερίου Βενιζέλου, Παύλου Κουντουριώτη, Παναγιώτη Δαγκλή, Σπύρου Σίμου, Φωκίωνος Κοπανάρη και Αλέξανδρου Πάλλη!
Στο μέσον της πρώτης σειράς δημιουργήθηκε πλατεία με κηπάριο, η οποία ονομάστηκε «Πλατεία Τριανδρίας». Πίσω από την πλατεία αναπτύχθηκαν αστυνομικός σταθμός, φαρμακείο, ιατρείο, συσσίτιο και λίγο παραπάνω απολυμαντήριο, αποτεφρωτικός κλίβανος, πλυντήριο δεξαμενή και παντοπωλείο! Ενα μικρό χωριό δημιουργούνταν σιγά σιγά!
5. Το σχέδιο εκπόνησε ο αρχιτέκτων μηχανικός της Ανωτάτης Διευθύνσεως Περιθάλψεως, Αθανάσιος Γιάτας και την εκτέλεσή του ανέλαβε ο γνωστός επί 26ετία γενικός γραμματέας της Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών, Αλέξανδρος Λέτσας. Επιβλέπων, εκ μέρους της διοικήσεως, ήταν ο διευθυντής του Γραφείου Δημόσιας Υγείας Φωκίων Κοπανάρης.
6. Το 1915 κατέφυγαν στην περιοχή πρόσφυγες από τη Μικρά Ασία και το 1917 πυροπαθείς της Θεσσαλονίκης, μετά την καταστροφική πυρκαγιά της 5ης Αυγούστου, που έκαψε σε έκταση 1.200 στρεμμάτων το μεγαλύτερο μέρος του ιστορικού κέντρου της πόλης. Το 1919 κατέφυγαν πρόσφυγες από τη Ρωσία και το 1922 εγκαθίστανται στην περιοχή Ελληνες πρόσφυγες από τη Μικρά Ασία και τη Θράκη, οι οποίοι και έκτισαν πρόχειρα σπίτια για να στεγαστούν.
7. Ο συνοικισμός όμως αυτός, όπως ήταν φυσικό είχε και τα προβλήματά του. Βρισκόταν ανάμεσα σε δυο χαράδρες-ρεματιές. Δεν είχε δρόμους ούτε γέφυρες για να τον ενώσει με τη Θεσσαλονίκη και την Τούμπα. Το χειμώνα τα νερά από τα βουνά κατέβαιναν ορμητικά σχηματίζοντας χειμάρρους και κάνοντας πολύ δύσκολη έως αδύνατη, ειδικά το βράδυ, την προσέγγιση στην Τριανδρία.
8. Φυσικά στην περιοχή δημιουργήθηκε και η πρώτη εκκλησία. Μάλιστα, ο πρώτος ναός στεγάστηκε πολύ νωρίτερα από την ίδρυση του οικισμού, συγκεκριμένα το 1915 σε στάβλο, με την έλευση των πρώτων Μικρασιατών προσφύγων. Μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή του 1922 στη θέση της παλιάς εκκλησίας (στάβλος), χτίστηκε ξύλινος Ναός του Αγίου Σπυρίδωνος, καθώς είναι προστάτης των τσαγκαράδων, τέχνη των περισσοτέρων προσφύγων της περιοχής.
Το 1990 ανεγέρθηκε στην ίδια θέση ο σημερινός ναός, ο οποίος όμως πάρα τους συνεχείς εράνους και τη συγκέντρωση χρημάτων επί τρεις δεκαετίες παραμένει μέχρι σήμερα ημιτελής εσωτερικά και εξωτερικά. Εντός του Ναού της Τριανδρίας βρίσκεται το παρεκκλήσιο του Αγίου Χρυσοστόμου Σμύρνης ώστε να θυμίζει τη μικρασιατική ταυτότητα του συνοικισμού.
9. Η Κοινότητα Τριανδρίας σχηματίσθηκε τον Ιανουάριο του 1934 και είχε πληθυσμό 3.500 κατοίκους. Το όριό της κατέβαινε από τη χαράδρα, αριστερά του περίφημου Κόκκινου Σπιτιού, για να συναντήσει το όριο της Κοινότητας Δόξης. Από εκεί ακολουθούσε τη γραμμή του σχεδίου Θεσσαλονίκης ανατολικά, για να συναντήσει την άλλη μεγάλη χαράδρα. Στην απογραφή του 1940 ο πληθυσμός είναι 2.850 κατοίκοι και το 1951, 3.210.
Το 1976, η περιοχή έχει ήδη κτιστεί τουλάχιστον κατά 80% με τετραώροφες πολυκατοικίες. Στην κοινότητα Τριανδρίας υπηρέτησε η πρώτη γυναίκα πρόεδρος κοινότητας στην Ελλάδα, η αντιστασιακή Μαρίκα Μανιού – Θεοδωρίδου (γ. 1919). Το 1983, μετά την μακρόχρονη ύπαρξη του οικισμού ως κοινότητας, συστάθηκε ο Δήμος Τριανδρίας. Το 2011, σύμφωνα με το Πρόγραμμα Καλλικράτης ενώθηκε με το Δήμο Θεσσαλονίκης αποτελώντας πλέον έως σήμερα δημοτική ενότητα. Ο πληθυσμός σήμερα υπολογίζεται στις 22.000 κατοίκων περίπου (9.986 σύμφωνα με την απογραφή του 2011).
10. Η Τριανδρία έχει και τη δική της ποδοσφαιρική ομάδα, τον Αθλητικό Πολιτιστικό Σύλλογο (ΑΠΣ) Αχιλλέας Τριανδρίας, ο οποίος ιδρύθηκε το 1946. Υπάρχει και η αντίστοιχη ομάδα μπάσκετ, η οποία ιδρύθηκε το 1982.
thes.gr, taathinaika.gr, thessaloniki.gr
1. Το ημερολόγιο έγραφε 13 Φεβρουαρίου 1917. «Όπισθεν του Παπαφείου Ορφανοτροφείου και βορείως της Τούμπας» θεμελιωνόταν με κάθε επισημότητα ένας νέος συνοικισμός. Είχε ήδη στηθεί η «Βρύση», πάνω στην οποία είχε αναγραφεί το μήνυμα που απεικόνιζε τις συνθήκες της εποχής και το κλίμα που επικρατούσε.
Μεταξύ άλλων, ανέφερε πως «…ώδε τίθεται λίθος θεμέλιος πεντήκοντα οίκων προσφυγής και περιθάλψεως Ελλήνων θυμάτων απηνούς διωγμού Σουλτάνου της Τουρκίας, Βασιλέως της Βουλγαρίας και δυσεβούς των Αθηνών Δεσποτάτου νόμων και οσίων γένους του Ελληνικού αποστάτου»!
2. Σημειολογικά, η Τριανδρία είναι ο πρώτος προσφυγικός συνοικισμός που γεννήθηκε από το καθεστώς της Κυβέρνησης Εθνικής Αμύνης του Ελευθερίου Βενιζέλου, που είχε έδρα τη Θεσσαλονίκη. Εξ ου και η ονομασία της, η οποία οφείλεται στην τριανδρία του κινήματος, δηλαδή στα μέλη της προσωρινής κυβερνήσεως, που ήταν οι Ελευθέριος Βενιζέλος, Παύλος Κουντουριώτης και Παναγιώτης Δαγκλής. Το άγαλμά τους στέκει έξω από το παλιό Δημαρχείο για να θυμίζει πως η περιοχή αυτή είναι ιστορική.
3. Ολα εξελίχθηκαν με απίστευτη ταχύτητα… Ετσι, περίπου τέσσερις μήνες αργότερα, στις 4 Ιουνίου του 1917, τελέστηκαν τα εγκαίνια του νέου συνοικισμού, παρουσία της τριανδρίας και του Μητροπολίτου Θεσσαλονίκης Γενναδίου. Ο Ελευθέριος Βενιζέλος ήταν αυτός που θεμελίωσε την πλάκα, κρατώντας ένα χρυσό σφυρί και ρίχνοντας στην τάφρο ένα χρυσό δεκάφραγκο ενώ ακολούθησε πανηγύρι.
Η νέα συνοικία Τριανδρία, ήταν γεγονός… Βρισκόταν «εις μέρος περίοπτον επί υψώματος επικλινούς προς νότον έναντι της θαλάσσης και έχοντος όπισθεν άλλα υψώματα τα οποία θα προφυλάττουν από τον σφοδρόν άνεμον του Βαρδάρη έχει κτισθή εις διάστημα ολιγώτερον των τριών μηνών ο νέος συνοικισμός των προσφύγων»!
4. Η τοποθεσία που ιδρύθηκε ο νέος αυτός συνοικισμός δεν ήταν τυχαία. Θεωρούταν από τις πιο καλές, από άποψη κλίματος… Αρχικά, ανεγέρθηκαν πενήντα ευρύχωρες οικίες, ανεπτυγμένες σε τέσσερις παράλληλες γραμμές που τέμνονταν από ευρείς για την εποχή δρόμους οι οποίοι έφεραν τα ονόματα των Ελευθερίου Βενιζέλου, Παύλου Κουντουριώτη, Παναγιώτη Δαγκλή, Σπύρου Σίμου, Φωκίωνος Κοπανάρη και Αλέξανδρου Πάλλη!
Στο μέσον της πρώτης σειράς δημιουργήθηκε πλατεία με κηπάριο, η οποία ονομάστηκε «Πλατεία Τριανδρίας». Πίσω από την πλατεία αναπτύχθηκαν αστυνομικός σταθμός, φαρμακείο, ιατρείο, συσσίτιο και λίγο παραπάνω απολυμαντήριο, αποτεφρωτικός κλίβανος, πλυντήριο δεξαμενή και παντοπωλείο! Ενα μικρό χωριό δημιουργούνταν σιγά σιγά!
5. Το σχέδιο εκπόνησε ο αρχιτέκτων μηχανικός της Ανωτάτης Διευθύνσεως Περιθάλψεως, Αθανάσιος Γιάτας και την εκτέλεσή του ανέλαβε ο γνωστός επί 26ετία γενικός γραμματέας της Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών, Αλέξανδρος Λέτσας. Επιβλέπων, εκ μέρους της διοικήσεως, ήταν ο διευθυντής του Γραφείου Δημόσιας Υγείας Φωκίων Κοπανάρης.
6. Το 1915 κατέφυγαν στην περιοχή πρόσφυγες από τη Μικρά Ασία και το 1917 πυροπαθείς της Θεσσαλονίκης, μετά την καταστροφική πυρκαγιά της 5ης Αυγούστου, που έκαψε σε έκταση 1.200 στρεμμάτων το μεγαλύτερο μέρος του ιστορικού κέντρου της πόλης. Το 1919 κατέφυγαν πρόσφυγες από τη Ρωσία και το 1922 εγκαθίστανται στην περιοχή Ελληνες πρόσφυγες από τη Μικρά Ασία και τη Θράκη, οι οποίοι και έκτισαν πρόχειρα σπίτια για να στεγαστούν.
7. Ο συνοικισμός όμως αυτός, όπως ήταν φυσικό είχε και τα προβλήματά του. Βρισκόταν ανάμεσα σε δυο χαράδρες-ρεματιές. Δεν είχε δρόμους ούτε γέφυρες για να τον ενώσει με τη Θεσσαλονίκη και την Τούμπα. Το χειμώνα τα νερά από τα βουνά κατέβαιναν ορμητικά σχηματίζοντας χειμάρρους και κάνοντας πολύ δύσκολη έως αδύνατη, ειδικά το βράδυ, την προσέγγιση στην Τριανδρία.
8. Φυσικά στην περιοχή δημιουργήθηκε και η πρώτη εκκλησία. Μάλιστα, ο πρώτος ναός στεγάστηκε πολύ νωρίτερα από την ίδρυση του οικισμού, συγκεκριμένα το 1915 σε στάβλο, με την έλευση των πρώτων Μικρασιατών προσφύγων. Μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή του 1922 στη θέση της παλιάς εκκλησίας (στάβλος), χτίστηκε ξύλινος Ναός του Αγίου Σπυρίδωνος, καθώς είναι προστάτης των τσαγκαράδων, τέχνη των περισσοτέρων προσφύγων της περιοχής.
Το 1990 ανεγέρθηκε στην ίδια θέση ο σημερινός ναός, ο οποίος όμως πάρα τους συνεχείς εράνους και τη συγκέντρωση χρημάτων επί τρεις δεκαετίες παραμένει μέχρι σήμερα ημιτελής εσωτερικά και εξωτερικά. Εντός του Ναού της Τριανδρίας βρίσκεται το παρεκκλήσιο του Αγίου Χρυσοστόμου Σμύρνης ώστε να θυμίζει τη μικρασιατική ταυτότητα του συνοικισμού.
9. Η Κοινότητα Τριανδρίας σχηματίσθηκε τον Ιανουάριο του 1934 και είχε πληθυσμό 3.500 κατοίκους. Το όριό της κατέβαινε από τη χαράδρα, αριστερά του περίφημου Κόκκινου Σπιτιού, για να συναντήσει το όριο της Κοινότητας Δόξης. Από εκεί ακολουθούσε τη γραμμή του σχεδίου Θεσσαλονίκης ανατολικά, για να συναντήσει την άλλη μεγάλη χαράδρα. Στην απογραφή του 1940 ο πληθυσμός είναι 2.850 κατοίκοι και το 1951, 3.210.
Το 1976, η περιοχή έχει ήδη κτιστεί τουλάχιστον κατά 80% με τετραώροφες πολυκατοικίες. Στην κοινότητα Τριανδρίας υπηρέτησε η πρώτη γυναίκα πρόεδρος κοινότητας στην Ελλάδα, η αντιστασιακή Μαρίκα Μανιού – Θεοδωρίδου (γ. 1919). Το 1983, μετά την μακρόχρονη ύπαρξη του οικισμού ως κοινότητας, συστάθηκε ο Δήμος Τριανδρίας. Το 2011, σύμφωνα με το Πρόγραμμα Καλλικράτης ενώθηκε με το Δήμο Θεσσαλονίκης αποτελώντας πλέον έως σήμερα δημοτική ενότητα. Ο πληθυσμός σήμερα υπολογίζεται στις 22.000 κατοίκων περίπου (9.986 σύμφωνα με την απογραφή του 2011).
10. Η Τριανδρία έχει και τη δική της ποδοσφαιρική ομάδα, τον Αθλητικό Πολιτιστικό Σύλλογο (ΑΠΣ) Αχιλλέας Τριανδρίας, ο οποίος ιδρύθηκε το 1946. Υπάρχει και η αντίστοιχη ομάδα μπάσκετ, η οποία ιδρύθηκε το 1982.
thes.gr, taathinaika.gr, thessaloniki.gr
