Νεανική παραβατικότητα σε Ελλάδα & Ευρώπη–Μελέτη περίπτωσης: Bιασμός ανήλικης μαθήτριας

της Αγγελικής Καρδαρά.

Στις 26-3-2019 στην εκπομπή της εξαίρετης δικηγόρου-δημοσιογράφου, Χρυσαυγής Ατσιδάκου-Τζόρβα, με τίτλο «όλα για τη μαμά» στο starX – το νέο διαδικτυακό κανάλι του startv επιχειρήσαμε να εμβαθύνουμε στο φαινόμενο της νεανικής παραβατικότητας, να απαντήσουμε σε φλέγοντα ερωτήματα για το θέμα και να διερευνήσουμε το πώς διαμορφώνονται οι σχέσεις μεταξύ μαθητών αλλά και μαθητών-εκπαιδευτικών και εκπαιδευτικών-γονιών στο σύγχρονο πολυπολιτισμικό σχολείο.

Ακολούθως παρουσιάζονται τα κύρια σημεία που συζητήθηκαν και στη συνέχεια εξετάζεται μία μελέτη περίπτωσης (case study). Πρόκειται για μία πολύ σοβαρή υπόθεση με θύμα ανήλικη μαθήτρια, που αντλείται από το πολύτιμο υλικό του Ομ. Καθηγητή Εγκληματολογίας Παντείου Πανεπιστημίου, κ. Αντώνη Μαγγανά, στο πλαίσιο της δράσης μας «παρουσίαση και ανάλυση στα ΜΜΕ υποθέσεων και ζητημάτων υψηλού εγκληματολογικού ενδιαφέροντος».

Ορισμός του «ανήλικου παραβάτη» στον ελληνικό Ποινικό Κώδικα

Η Διεθνής Σύμβαση για τα Δικαιώματα του παιδιού ορίζει ως παιδιά «όλα τα ανθρωπινά όντα με ηλικία μικρότερη των δεκαοκτώ ετών, εφόσον αυτά είναι ανήλικα κατά το εθνικό δίκαιο».

Σύμφωνα με τον Ελληνικό Ποινικό Κώδικα (άρθρο 121 ΠΚ) «ανήλικοι» νοούνται όσοι, κατά την τέλεση της πράξης, έχουν ηλικία μεταξύ του 8ου και 18ου έτους συμπληρωμένων. Οι ανήλικοι δράστες αξιόποινων πράξεων, σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 121 ΠΚ, υποβάλλονται σε αναμορφωτικά ή θεραπευτικά μέτρα ή σε ποινικό σωφρονισμό.

«Η παραβατικότητα ενηλίκων ταυτίζεται ως έννοια με την παραβατικότητα ανηλίκων»

Στη νομική επιστήμη «παραβατική» χαρακτηρίζεται η μη κοινωνικά αποδεκτή συμπεριφορά, που αντιβαίνει σε νομικό-ποινικό κανόνα. Η γενική έννοια της παραβατικότητας, ωστόσο, δεν συμπίπτει με εκείνη της παραβατικότητας των ανηλίκων: Για να θεωρηθεί ο ανήλικος ως «παραβάτης» θα πρέπει να έχει προβεί σε ενέργειες ή παραλείψεις, που αποτελούν «νομική παράβαση και συνεπάγονται σύλληψη και προσαγωγή του στο Δικαστήριο Ανηλίκων».

Πολύ σημαντικό να υπογραμμίσουμε ότι  οι όροι «εγκληματικότητα» ανηλίκων και ανήλικοι «εγκληματίες» πρέπει να αποφεύγονται από τους δημοσιογράφους κατά την κάλυψη ανάλογων υποθέσεων, αλλά να αναφέρονται οι δημοσιογράφοι σε «ανήλικους παραβάτες» και «παραβατικότητα ανηλίκων» για δύο σημαντικούς λόγους: πρώτον, γιατί  ο όρος «εγκληματικότητα» για τους ανήλικους δεν είναι νομικά ακριβής και δεύτερον, γιατί απαιτείται μεγαλύτερη ευαισθησία και πιο ολοκληρωμένη προσέγγιση και εμβάθυνση του θέματος όταν έχουμε να κάνουμε με ανήλικους.

«Ποιες πράξεις συμπεριλαμβάνονται στην παραβατικότητα ανηλίκων;»

Διαχρονικά, στην παραβατικότητα ανηλίκων, εφηβικής κατά κύριο λόγο ηλικίας, συμπεριλαμβάνονται τρεις μεγάλες κατηγορίες αδικημάτων που είναι οι εξής:

• Σωματικές βλάβες
• Εγκλήματα κατά της ιδιοκτησίας (κυρίως κλοπές)
• Παραβάσεις ειδικών ποινικών νόμων

«Ποια είναι η εικόνα της νεανικής παραβατικότητας στην Ευρώπη;»

Από τις αρχές τις δεκαετίας του 1990 στην Ευρωπαϊκή Ένωση παρατηρείται η συνεχής αύξηση της χαρακτηριζόμενης «μικρομεσαίας εγκληματικότητας».

Δυστυχώς, σε αυτή την εξέλιξη η παραβατικότητα των ανηλίκων κατέχει τα «πρωτεία» σε όλες τις χώρες της Ε.Ε. Σε χώρες όπως η Γαλλία, η Γερμανία, η Ιταλία και η Μεγάλη Βρετανία, η παραβατικότητα των ανηλίκων ξεπερνά το 20% της συνολικής εγκληματικότητας. Αξιοσημείωτα είναι τα στοιχεία του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, σύμφωνα με τα οποία υπολογίζεται πως 200.000 ανθρωποκτονίες διαπράττονται μεταξύ νέων ηλικίας 10-29 ετών, ποσοστό που αντιπροσωπεύει το 43% του συνολικού αριθμού ανθρωποκτονιών κατά έτος. Οι ανθρωποκτονίες αποτελούν την 4η κύρια αιτία θανάτου νέων ανθρώπων ηλικίας 10-29 και σε ποσοστό 83% των ανθρωποκτονιών θύματα είναι άνδρες. Επίσης σε όλες τις χώρες η συντριπτική πλειοψηφία των δραστών είναι άνδρες. Για κάθε νεαρό άτομο που δολοφονείται, πολλοί περισσότεροι υφίστανται σοβαρούς τραυματισμούς που απαιτούν νοσηλεία. Άξιο επισημάνσεως ότι, σύμφωνα με τα παραπάνω στοιχεία, ένα ποσοστό 3-24% γυναικών αναφέρουν πως η πρώτη τους σεξουαλική εμπειρία έγινε με εξαναγκασμό.

Όταν η νεανική βία δεν οδηγεί στον θάνατο, έχει μακροπρόθεσμες και συχνά μόνιμες συνέπειες τόσο στη σωματική όσο και στην ψυχική υγεία υγεία των εμπλεκόμενων νέων. Τέλος, η νεανική βία αυξάνει σημαντικά το κόστος των υπηρεσιών υγείας, πρόνοιας και ποινικής δικαιοσύνης. Όλα τα στοιχεία, επομένως, οδηγούν στο ότι πρέπει να ρίξουμε το βάρος στην πρόληψη.

«Ποια είναι η εικόνα της νεανικής παραβατικότητας στην Ελλάδα;»

Όπως επισημαίνουν οι ειδικοί επιστήμονες και έχουμε αναδείξει στο postmodern.gr μέσα από τις συνεντεύξεις και έρευνές μας, παρά το γεγονός ότι η έκταση της ένδικης νεανικής παραβατικότητας στην Ελλάδα φαίνεται ότι κινείται στο πλαίσιο της χαμηλής και μεσαίας βαρύτητας, προκαλούν έντονο προβληματισμό τρία κυρίως στοιχεία:

• Αύξηση των αδικημάτων βίας μεταξύ νέων σε ηλικία ατόμων
• Μείωση του ορίου ηλικίας,  κατά το οποίο ξεκινά η εμπλοκή των ανηλίκων με τον ποινικό νόμο
•  Πολλαπλά και πολύ σοβαρά προβλήματα στον πυρήνα των οικογενειών των παραβατικών ανηλίκων και νέων: κοινωνικά , οικονομικά, προβλήματα ψυχικής υγείας, εξαρτήσεις και εμπλοκή των ίδιων των γονέων με τον ποινικό νόμο κ.λπ.-

Όλα τα παραπάνω καθιστούν εμφανές ότι το φαινόμενο της νεανικής παραβατικότητας είναι πολυσύνθετο, πολυδιάστατο και απαιτεί οργανωμένη και συντονισμένη προσπάθεια προκειμένου να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά, με ταυτόχρονη ενίσχυση του ρόλου του σχολείου και της τοπικής κοινότητας.

«Είναι οι ανήλικοι παραβάτες μία ‘χαμένη υπόθεση’;»

Ανήλικοι παραβάτες: όχι, δεν είναι μια «χαμένη υπόθεση», σε αντίθεση με όσα πιστεύουν ορισμένοι. Η κοινωνία οφείλει με ευαισθησία να προσεγγίσει τον ανήλικο παραβάτη, δεδομένου ότι κατά κανόνα αυτά τα παιδιά προέρχονται από «διαλυμένες» οικογένειες και πορεύονται στη ζωή χωρίς υποστηρικτικό περιβάλλον. Είναι, ίσως, τα παιδιά για τα οποία ποτέ κανείς δεν νοιάστηκε αρκετά, γιατί για να φτάσει ένα παιδί, σε μια ευαίσθητη ηλικία και φάση της ζωής του, να «συγκρουστεί» με τον νόμο, κάποια ευθύνη φέρουν σίγουρα οι ενήλικοι.

Επίσης, ένα πολύ θετικό στοιχείο που αξίζει να αναδείξουμε είναι ότι, σύμφωνα με διεθνείς έρευνες, οι νέοι σε ηλικία παραβάτες μεγαλώνοντας δύναται να απέχουν από την εγκληματική δράση, με την κατάλληλη ασφαλώς παρέμβαση.

Στα μέσα της δεκαετίας του1980 έρευνες έδειξαν ότι η ηλικία κατά την οποία είναι πιο πιθανό το άτομο να διαπράξει μια παραβατική δραστηριότητα (peak age) ήταν τα μετεφηβικά χρόνια, κυρίως λόγω της πίεσης των συνομηλίκων (peer pressure) και λόγω της «επανάστασης» των νέων σε κάθε μορφή εξουσίας και κανόνα. Κάθε περίπτωση βέβαια έχει τα δικά της, ειδικά χαρακτηριστικά που πρέπει να εξετάζονται από την επιστημονική κοινότητα και μπορεί να αφορούν ψυχοπαθολογία, την προσωπικότητα κάθε νέου, τις ιδιαίτερες συνθήκες διάπραξης του εγκλήματος κ.λπ.

Το σύγχρονο πολυπολιτισμικό σχολείο

Είναι δεδομένο ότι εντάσεις μεταξύ μαθητών πάντοτε υπήρχαν στο σχολείο. Όπως μάλιστα επεσήμανε σε πρόσφατη ομιλία του με θέμα: ”ΕΝΤΑΣΕΙΣ ΣΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ: ΜΥΘΟΙ ΚΑΙ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ” ο Ομ.Καθηγητής Εγκληματολογίας Πανεπιστημίου Αθηνών, κ. Γιάννης Πανούσης «Είναι μύθος ότι το ελληνικό σχολείο είναι ένα σχολείο βίας, σκληρής επιθετικότητας και περίπου εγκληματικότητας».

Συμφωνώ απολύτως με τη θέση του Καθηγητή και θεωρώ σημαντικό να μη δημιουργούμε ηθικούς πανικούς στους πολίτες, σε γονείς, εκπαιδευτικούς αλλά και μαθητές. Κατά την άποψή μου, το πιο σημαντικό είναι με νηφαλιότητα, σοβαρότητα και πρωτίστως με ουσιαστικό ενδιαφέρον για το κάθε παιδί και την πρόοδό του, να αντιμετωπίσουμε τις εντάσεις αλλά και τις συγκρούσεις που προκαλούν προβλήματα στην εύρυθμη λειτουργία των σχολείων, δημιουργούν αρνητικά συναισθήματα και δυσκολίες ένταξης ορισμένων παιδιών στις μαθητικές ομάδες και εμποδίζουν τους εκπαιδευτικούς να κάνουν ένα μάθημα υψηλού επιπέδου, με τρόπο ολοκληρωμένο, που θα κεντρίσει το ενδιαφέρον όλων των μαθητών.

 Η διαφορά του σύγχρονου από το παραδοσιακό σχολείο έγκειται στην αλλαγή της σύνθεσης του μαθητικού πληθυσμού, με τη συνύπαρξη μαθητών με διαφορετικές γλώσσες, κουλτούρες, θρησκείες,  καθώς επίσης στη σημαντική διαφοροποίηση των δεδομένων της σύγχρονης εποχής και κοινωνίας σε σχέση με το παρελθόν, με την τεχνολογία και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης/social media να παίζουν πλέον καθοριστικό ρόλο στη ζωή μας και να διαμορφώνουν την καθημερινότητα των μαθητών, αλλά και των εκπαιδευτικών, σε μεγάλο βαθμό.

Επομένως είναι αναγκαίο να εξετάσουμε με μία πιο «σύγχρονη ματιά» το ζήτημα και να γίνει κατανοητό ότι οι μαθητές της σύγχρονης κοινωνίας έχουν αλλάξει, έχουν άλλες παραστάσεις και πολύ μεγάλη εξοικείωση με την τεχνολογία. Συνεπώς και το ελληνικό σχολείο πρέπει κάποια στιγμή να προσαρμοστεί στα καινούργια δεδομένα που, εάν δεν ληφθούν σοβαρά υπ’ όψιν από την εκπαιδευτική κοινότητα και πρωτίστως από τους αρμόδιους φορείς χάραξης εκπαιδευτικής πολιτικής, δεν θα μπορέσουμε να αντιμετωπίσουμε αποτελεσματικά τις εντάσεις και τις συγκρούσεις, αλλά ούτε και να διαμορφώσουμε κριτικά σκεπτόμενους νέους που θα είναι θωρακισμένοι με γνώση, μόρφωση, παιδεία,  ώστε να αντιμετωπίσουν αποτελεσματικά τις προκλήσεις της ενήλικης ζωής τους.

«Ποιες αλλαγές καταγράφονται στο φαινόμενο του σχολικού εκφοβισμού στο σχολείο της σύγχρονης εποχής;»

Ας ξεκινήσουμε με το πλαίσιο που είναι το σχολείο. Το σχολείο για να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά εντάσεις και συγκρούσεις μεταξύ μαθητών, αλλά και μεταξύ μαθητών-διδασκόντων (ένα πολύ σοβαρό θέμα επίσης που είναι σκόπιμο να διερευνηθεί περισσότερο), πρέπει αναμφίβολα να προχωρήσει σε αναγκαίες τροποποιήσεις.

Το πιο σημαντικό βήμα που πρέπει να κάνει είναι να δώσει έμφαση στην κάλυψη των συναισθηματικών και ψυχολογικών αναγκών των μαθητών. Είναι αδιανόητο, για παράδειγμα, στα διαλλείματα οι μαθητές να παίζουν μεταξύ τους ξύλο, στην πίσω αυλή, να πηγαίνει ο μαθητής με μώλωπες σπίτι και το μάθημα να συνεχίζεται κανονικά, σαν να μην έχει συμβεί τίποτα, με τη δικαιολογία ότι «έτσι είναι τα παιδιά». Ή είναι αδιανόητο να παλεύει ο εκπαιδευτικός να κάνει μία ώρα μάθημα και να αποτυγχάνει. Το σχολείο δεν είναι αλάνα και σίγουρα έχει διαφορετικούς κανόνες από την αλάνα. 

Εξίσου σοβαρό πρόβλημα είναι ότι ο τρόπος που είναι δομημένο το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα αποκλείει την ενεργό και ουσιαστική συμμετοχή παιδιών από τη μαθησιακή διαδικασία. Ειδικότερα αποκλείει τους μαθητές που έχουν σοβαρές μαθησιακές δυσκολίες και αδυνατούν να ακολουθήσουν τον ρυθμό της τάξης και να καλύψουν την ύλη αλλά και τους μαθητές που -για μία σειρά λόγων- δεν βρίσκουν κανένα ενδιαφέρον στα σχολικά βιβλία, δυσκολεύονται να αποστηθίσουν, αδυνατούν να συγκεντρωθούν τόσες πολλές ώρες στα σχολικά βιβλία και με αυτό τον τρόπο αισθάνονται σαν να είναι “φυλακισμένοι” στο σχολείο. Όλα αυτά οδηγούν σε μία μεγάλη αναστάτωση με μαθητές να αναζητούν μία «διέξοδο» και εκπαιδευτικούς να παλεύουν να κάνουν το μάθημα.

Ενδεικτικές προτάσεις και σημεία που πρέπει να προσέξουν γονείς και εκπαιδευτικοί

Ενδεικτικά προτείνω τα εξής:

• Ενίσχυση “βιωματικής μάθησης”(learn by doing) που θα δίνει χώρο και χρόνο σε όλες τις μαθήτριες και σε όλους τους μαθητές να συμμετέχουν ενεργά στη μαθησιακή διαδικασία.
• “Καθιέρωση των στόχων του μήνα”, δηλαδή η διαδικασία κατά την οποία κάθε τμήμα θα θέτει έναν συγκεκριμένο στόχο στο πλαίσιο ενός διαφορετικού κάθε φορά μαθήματος, τον οποίο σε ομάδες θα πρέπει τα παιδιά να υλοποιούν και να παρουσιάζουν τα αποτελέσματα στα τέλη του μήνα.
• Ενίσχυση των συνεργασιών, σε καθημερινή βάση, και μάλιστα μεταξύ μαθητών που έχουν εντάσεις μεταξύ τους ώστε να μάθουν να τις επιλύουν μέσα από τη συζήτηση και συνεργασία τους. Οι συνεργασίες περιλαμβάνουν ομαδικές εργασίες/projects, αλλά και απλές καθημερινές διαδικασίες που αφορούν τη σχολική ζωή.
• Στο τέλος κάθε μέρας να αφιερώνεται ένα τέταρτο σε εποικοδομητική συζήτηση των μαθητών με τους εκπαιδευτικούς και παρουσίαση των θεμάτων που απασχολούν τη μαθητική κοινότητα.
• Τέλος, η επαφή των μαθητών με τη φύση, να βγουν στην αυλή του σχολείου για μάθημα, αλλά και η πιο δυναμική συμμετοχή τους σε εικαστικά δρώμενα, αθλητικές εκδηλώσεις, μουσικές παραστάσεις, ανάλογα όμως και με τα ενδιαφέροντα του κάθε μαθητή, ώστε το κάθε παιδί να αποκομίζει χαρά με ό,τι κάνει, είναι αναγκαία στοιχεία.

Όσον αφορά τα σημεία που γονείς και εκπαιδευτικοί πρέπει να προσέξουν:

• Οι γονείς να «χτίσουν» σταδιακά ουσιαστική επικοινωνία με τα παιδιά τους, ώστε να αφουγκράζονται τις ανάγκες και τους προβληματισμούς τους, έγκαιρα.
• Εξίσου και οι εκπαιδευτικοί πρέπει να κινούνται στην κατεύθυνση της πρόληψης –στο πώς να φέρουν τα παιδιά πιο κοντά, στο να τους διδάξουν στην πράξη την αξία της συνεργασίας.
• Πολύ σημαντική, επίσης, η εμπιστοσύνη μεταξύ γονιών-εκπαιδευτικών, ώστε να μπορέσουν να επικοινωνήσουν. Εάν έχουμε προκατάληψη ότι ο εκπαιδευτικός δεν θα λύσει το πρόβλημα, το πρόβλημα δεν θα επιλυθεί. Η διάθεσή μας προς τους εκπαιδευτικούς πρέπει να είναι θετική και να επιδιώκουμε την αρμονική συνεργασία. Εάν αισθανθούμε ως γονείς ότι δεν βρίσκουμε τρόπο συνεργασίας με τον εκπαιδευτικό, έχουμε τη δυνατότητα να απευθυνθούμε στη διεύθυνση.
• Δεν βάζουμε, άθελά μας, τα παιδιά στον ρόλο του «θύματος» ή, αντίστοιχα, στον ρόλο του «δράστη». Τα παιδιά, σε αυτές τις τόσο ευαίσθητες και τρυφερές ηλικίες, μπορούν να τροποποιήσουν τη συμπεριφορά τους με την κατάλληλη παρέμβαση και στήριξη.
• Δείχνουμε εμπιστοσύνη στα παιδιά μας/στους μαθητές μας και τους δείχνουμε τον τρόπο να συνεργαστούν αρμονικά και να θέσουν από κοινού στόχους.
• Σε περιπτώσεις που μία κατάσταση λαμβάνει ακραίες διαστάσεις και δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί από την εκπαιδευτική κοινότητα, κρίνω αναγκαία τη συμβολή της επιστημονικής κοινότητας και βέβαια την ενίσχυση των ψυχο-εκπαιδευτικών προγραμμάτων πρόληψης.
• Σε μια κοινωνία όπου οι εκφοβιστικές συμπεριφορές υιοθετούνται ολοένα και περισσότερο από τους ενήλικους, στον χώρο εργασίας τους, στο πλαίσιο της οικογένειάς τους, στις καθημερινές τους συναναστροφές, είναι δυστυχώς φυσικό επακόλουθο να καταγράφονται αντίστοιχες συμπεριφορές στο σχολείο που αποτελεί άλλωστε τη μικρογραφία της κοινωνίας μας. Επομένως, οι αλλαγές πρέπει να αρχίσουν από εμάς τους μεγάλους. Εμείς δίνουμε το παράδειγμα και αποτελούμε τα πρότυπά τους. 

Συνοψίζοντας, οι αλλαγές στο σύγχρονο πολυπολιτισμικό σχολείο:

• Να είναι ουσιαστικές και επιτέλους να μην αφορούν μόνο την έκταση της ύλης.
• Να δίνουν έμφαση στη δημιουργικότητα και στην καλλιέργεια του ομαδικού πνεύματος 
• Να αναδεικνύουν τα θετικά στοιχεία που κάθε μαθητής έχει, ώστε κάθε παιδί να νιώσει ότι ανήκει στο σχολείο και να αναδείξει τις ατομικές του δεξιότητες που θα το βοηθήσουν στο μέλλον να εξελιχθεί

Θα ολοκληρώσω το θέμα μας με μία συγκλονιστική συνέντευξη ανήλικης μαθήτριας, θύματος βιασμού (θα μου επιτρέψετε και πάλι να χρησιμοποιήσω το συγκεκριμένο επίθετο γιατί δεν βρίσκω άλλο να περιγράφει τα συναισθήματα που μου προκάλεσε μελετώντας την).

Ερευνήτρια: Δεμερούτη Παρασκευή,  2006 στο μάθημα  «Αντεγκληματική Πολιτική», με Επιβλέποντα τον Καθηγητή Εγκληματολογίας, κ. Αντώνη Μαγγανά.

Στις (αναφορά στην ακριβή ημερομηνία) οι 3 κατηγορούμενοι πλησίασαν την ανήλικη (…) μαθήτρια Α’ τάξης γυμνασίου έξω από το γυμνάσιο και πείθοντας την να τους ακολουθήσει την οδήγησαν σε ένα δάσος κοντά στην περιοχή όπου αρχικά ο Α από τους κατηγορούμενος με τη βοήθεια του Β, ο οποίος κρατούσε τα χέρια της ανήλικης, την εξανάγκασε σε κατά φύση συνουσία μαζί του. Στη συνέχεια ο Β με τη βοήθεια του Α, ο οποίος της κρατούσε τα χέρια, την εξανάγκασε σε κατά φύση συνουσία. Κατά τη διάρκεια της τέλεσης των παραπάνω πράξεων οι κατηγορούμενοι βιντεοσκοπούσαν με τις κάμερες των κινητών τηλεφώνων τους. Στη συνέχεια ο Α εκ των κατηγορουμένων αφαίρεσε ασκώντας βία από την ανήλικη το ποσό των 5 ευρώ. Επιπρόσθετα η ανήλικη κατά την δήλωσή της αναφέρει ότι έχει βιασθεί στο παρελθόν από τον πατέρα της.

Συνέντευξη με ανήλικη, θύμα βιασμού

• Πες μου μερικά πράγματα για εσένα και τι είχε γίνει εκείνο το μεσημέρι.

Αρχικά να σου πω ότι ήμουν μαθήτρια της Α’ Γυμνασίου και πήγαινα σχολείο στο Γυμνάσιο τηs περιοχής που μένω. Στο σχολείο έκανα παρέα περισσότερο με Έλληνες αλλά ήξερα και παιδιά (αναφορά στην εθνικότητα) που είναι από άλλες τάξεις. Εκείνο το μεσημέρι (αναφορά στην ακριβή ημερομηνία), όταν ήμουν στο σχολείο και είχαμε από ότι θυμάμαι το τέταρτο διάλειμμα, με φώναξε ένας γνωστός μου…

• Συγνώμη που σε διακόπτω… Μήπως θυμάσαι το όνομά του ή κάτι άλλο, ηλικία ας πούμε;

-Τον έλεγαν (…) και πήγαινε Β’ γυμνασίου ήταν 1 χρόνο μεγαλύτερος μου. Α! Ήταν και αυτός (αναφορά στην εθνικότητα).

• Ωραία, σε ευχαριστώ. Μπορείς να συνεχίσεις.

–Μου είπε λοιπόν πως ήθελε να μου μιλήσει ένα άλλο παιδί.

• Το όνομά του;

(αναφορά στο όνομα)

• Τον ήξερες;

Φατσικά μόνο. Ήξερα ότι έκανε παρέα με τον (…) αλλά δεν πήγαινε σχολείο.

• Και τι έκανε στο σχολείο; Αν ξέρεις μου λες και αν θυμάσαι.

Ερχόταν στα διαλείμματα και έκανε παρέα με τους φίλους του που φοιτούσαν στο σχολείο μας.

• Ξέρεις ηλικία;

Ε.. τότε ήταν 16.

• Και εσύ ήσουν;

12.

• Ωραία συνέχισε.

Εγώ δεν ήθελα να μιλήσω με τον (…). Γιατί ήξερα ότι κάνει κακιές παρέες.

• Πήγες τελικά;

Ναι.

• Γιατί; Έγινε τίποτα άλλο;

Μου είπε ο (…) πως αν δεν πήγαινα θα έλεγε σε όλους πως είχα σεξουαλικές σχέσεις με τον (…).

• Ήταν αλήθεια; Ποιος είναι ο (…);

Ήταν ένα παιδί από την Β’ γυμνασίου. Ναι, ήταν αλήθεια. Μια εβδομάδα πριν συμβεί αυτό το γεγονός, πήγα βόλτα κοντά στο σχολείο με έναν φίλο μου. Είχαμε φύγει από το σχολείο γιατί είχαμε κενό εκείνη την ώρα. Με πλησίασε ο (…) και άλλα 3 παιδιά, από τα οποία ο ένας ήταν 16-17 ο άλλος 15-16 και ο άλλος δεν ξέρω, δεν τον έχω ξαναδεί πάντως. Με πήραν με το ζόρι στο δασάκι και ο (…) με πήρε αγκαλιά και με έσπρωχνε. Εκεί με βίασε ο (…) πρώτα. Έβγαλε το παντελόνι του και το εσώρουχό του και με το ζόρι έβγαλε και το δικό μου παντελόνι και εσώρουχο

 […]

Αφού με βίασε ο (…) μετά μου είπε να αφήσω και τους άλλους να το κάνουν για να μην πουν τίποτα σε κανέναν. Εγώ του είπα πως δεν με νοιάζει αν το πουν, γιατί δεν έφταιγα εγώ για ότι έγινε. Αυτός μου είπε ότι νοιάζει εκείνον. Τότε με βίασαν και οι άλλοι δύο από τους 3 που γνώριζα κάνοντας την ίδια πράξη. Οι υπόλοιποι με κοιτούσαν και γέλαγαν. Κανένας δεν είχε βάλει προφυλακτικό. Μετά από ότι έγινε, ντυθήκαμε και πήγαμε στο σχολείο. Τρία παιδιά που δεν γνώριζα έφυγαν και ο (…) με απείλησε κρατώντας μία πέτρα πως αν μιλήσω θα με σκότωνε. Αυτός όμως την επόμενη μέρα το είπε στους φίλους του γι’ αυτό ο (…) και ο (…) ήθελαν να πάνε μαζί μου.

• Θέλεις να μου πεις τι έγινε όταν σε βίασαν ο (…) και ο (…);

Ναι. Πήγα που λες στον (…) και τον ρώτησα τι με ήθελε. Εκείνος μου είπε όταν σχολάσω να πάω μαζί του. Εγώ του είπα πως δεν ήθελα, γιατί θα μου φώναζαν οι δικοί μου και εκείνος μου είπε πως δεν τον νοιάζει και να πάω μαζί του. Φοβήθηκα με αυτό που μου είπε, αλλά νόμιζα πως όταν σχολάσω δεν θα ήταν εκεί. Τελικά με περίμενε στην αυλόπορτα και μου είπε να πάω βόλτα με τον (…). Του είπα να μην με πειράξει. Μου είπε να συνεχίσουμε προς το δασάκι. Φοβήθηκα αλλά συνέχισα. Ενώ προχωρούσαμε ήρθαν από πίσω μας ο (…) και ο (…). 17 χρονών ήταν ο (…).

Μόλις φτάσαμε στο δασάκι ο (…) μου ζήτησε να βγάλω τα ρούχα μου αλλά εγώ δεν ήθελα. Τότε αυτός αφού έβγαλε την μπλούζα του, το παντελόνι του και το εσώρουχό του, έβγαλε με τη βία την μπλούζα μου, το παντελόνι μου και το εσώρουχο μου. Μου είπε να κάτσω πάνω του αλλά εγώ δεν ήθελα και με τράβηξε με το ζόρι

[…]

Εγώ δεν ήθελα. Έκλαιγα. Προσπαθούσα να φύγω. Ο (…) ζήτησε τη βοήθεια του (…) και ο (…) και αυτός με κρατούσε από τα χέρια. Ο (…) γελούσε. Αφού τελείωσε ο (…), ανέβηκε από πάνω μου ο (…) έχοντας ανοιχτό το φερμουάρ του από το παντελόνι του

[…]

Τη στιγμή που ήμουν με τον (…), ο (…) και ο (…) τραβούσαν με το κινητό τους βίντεο εμάς τους δυο και μετά πήρε το κινητό ο (…) και τραβούσε βίντεο το […] και εμένα που έκλαιγα.

Ο (…) με ρώτησε αν είχα χρήματα και του είπα όχι αλλά έψαξε το παντελόνι μου, βρήκε 5 ευρώ και τα πήρε. Αφού τελείωσαν την πράξη, τα παιδιά ντύθηκαν και έφυγαν. Ύστερα ντύθηκα και εγώ και έφυγα μόνη μου. Την επόμενη μέρα πήγα στο σχολείο. Ο (…) μου είπε να μην τον μπλέξω, γιατί εκείνος δεν έκανε τίποτα. Ένα παιδί είχε στο κινητό του το βίντεο που είχαν τραβήξει ο (…) και ο (…) τη στιγμή που ήμουν με τον (…). Το βίντεο το έδειξε σε κάποια παιδιά και έτσι το έμαθε όλο το σχολείο. Μόλις σχολάσαμε πήγαμε στο σπίτι μου μαζί με δυο φίλες μου, οι οποίες είπαν στον πατέρα μου τι είχε συμβεί. Αυτός στην αρχή δεν το πίστεψε αλλά μετά είπε να το καταγγείλουμε στην αστυνομία.

• Eίχε συμβεί ποτέ κάτι αντίστοιχο με τα παραπάνω που μου είπες;

Όταν ήμουν 7 χρονών κάποιο βράδυ ενώ είχαμε κόσμο στο σπίτι ο μπαμπάς μου μού είπε να πάμε στο δωμάτιο να κοιμηθούμε. Τότε ο μπαμπάς μου με πήγε στο δικό του κρεβάτι έβγαλε το παντελόνι του και το εσώρουχό του καθώς και τα δικά μου […]. Θυμάμαι πως εκείνη τη μέρα ήταν μεθυσμένος

[…]

Μου είπε να πάω να πλυθώ και να το πω στη μαμά αν ξαναγινόταν. Φέτος το καλοκαίρι ήταν πάλι μεθυσμένος και προσπάθησε να μου βγάλει τα ρούχα αλλά του ξέφυγα.

• Το είπες στη μητέρα σου;

Αναγκάστηκα να το πω και να της πω και αυτό που είχε γίνει πιο παλιά. Η μαμά το είπε στον μπαμπά και εκείνος απάντησε πως δεν θυμόταν αν είχε γίνει κάτι τέτοιο γιατί ήταν μεθυσμένος.

• Έχεις συνδεθεί ποτέ ερωτικά με αγόρι;

Ναι, το καλοκαίρι είχα σχέση με ένα παιδί και είχαμε κάνει έρωτα μια φορά αλλά αυτό έγινε με τη θέλησή μου. Ποτέ πριν δεν είχε γίνει και να το θέλω.

• Και πως αισθάνθηκες; Το αγόρι σου το ήξερε;

Όχι, δεν του το είχα πει, γιατί πίστευα ότι, αν του το πω, θα με άφηνε. Στην αρχή ήμουν επηρεασμένη από αυτά που μου είχαν συμβεί και φοβόμουν αλλά εκείνος μου φέρθηκε με τρυφερό τρόπο και αμέσως ένιωσα ασφάλεια.

Συμπερασματικά, πρόκειται για μία ακόμα υπόθεση που καταδεικνύει τον καθοριστικό ρόλο του σχολείου στην πρόληψη της νεανικής παραβατικότητας αλλά και στην πρόληψη της θυματοποίησης ανηλίκων, ιδίως σε περιπτώσεις όπου δεν υπάρχει ένα υποστηρικτικό οικογενειακό περιβάλλον και μία ανήλικη/ένας ανήλικος μπορούν εύκολα να παγιδευτούν και να πέσουν θύματα επιτήδειων που θα θελήσουν να τους εκμεταλλευτούν ή να τους βλάψουν.

Ο ρόλος της εκπαιδευτικής κοινότητας στο σημείο αυτό είναι εξαιρετικά σημαντικός, ώστε να υπάρξει ένα «δίχτυ προστασίας» σε παιδιά εκτεθειμένα σε κινδύνους που στερούνται την οικογενειακή υποστήριξη. Η εκπαιδευτική κοινότητα όμως μπορεί να τα προστατεύσει, να τα καθοδηγήσει και να τα στηρίξει ουσιαστικά.

Τέλος, από την ανάλυση της παραπάνω υπόθεσης, καθίσταται εμφανές ότι το μάθημα της σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης είναι αναγκαίο να εισαχθεί στα σχολεία. Η γνώση είναι σίγουρα δύναμη και κάθε μαθήτρια και κάθε μαθητής που θα έχουν γνώση θα μπορέσουν να προστατεύσουν τα δικαιώματά τους και να ζητήσουν έγκαιρα βοήθεια.  Ολοκληρώνοντας, θα τονίσω ότι το βάρος πρέπει να δοθεί στην πρόληψη και αυτό ας είναι ένα δυνατό μήνυμα προς όλους μας –ως γονείς, ως εκπαιδευτικούς, ως ασχολούμενους με τα ΜΜΕ, ως ενεργά μέλη της κοινωνίας!

Ενδεικτικές Πηγές

• http://www.agrinionews.gr/ημερίδα-για-τη-νεανική-παραβατικότητα
• http://www.bloko.gr/2019/03/blog-post_811.html
• http://www.e-abc.eu/files/1/PDF/Announcements/announ_01_04_2013.pdf
• http://www.ekkna.net/index.php/istorika-stoixeia-skopos
• https://www.larissanet.gr/2019/03/20/g-panousis-apo-larisa-kataskevi-bullying-sta-scholeia/
• https://www.newlaw.gr/gr/cms_articles/art_new?id=176
• http://news247.gr/eidiseis/reportaz/egklhmatikothta_anhlikwn_sthn_ellada_ths_krishs_sygklonistikes_martyries.2586485.html?service=print
• http://www.niotho-asfalis.gr/na/meletes15.pdf

http://psychografimata.com/3422/h-neaniki-egklimatikotita/

Κεντρική Φωτογραφία: έργο «Sabine Woman» της Carolee Thea για την έκθεση «The Un-Heroic Act: Representations of Rape in Contemporary Women’s Art in the U.S.» στη Shiva Gallery του John Jay College of Criminal Justice.